Bir XVIII. yüzyıl müellifi Ebû Bekir Nusret Efendi`nin `Mâ-Hazara fi`t-Tıbbı`r-Rûhânî ve`l-Cismânî` adlı tıp eserinin incelenmesi ve transkripsiyonu

Abstract

`Mâ-hazara fiˈt-tıbbıˈr-Rûhâni veˈl-cismâni` Ebû Bekir Nusret Efendi'nin XVIII. yüzyılda kaleme aldığı bir tıp eseridir. İçerisinde hem maddi hem de manevî tedavi metotlarını barındıran bu eser, Osmanlıların genel anlamdaki tıp anlayışını ve uygulamalarını yansıtan bir özelliğe sahip olması bakımından önemlidir. Eserde hastalıklar hem psikolojik hem biyolojik açıdan ele alınarak tedavi yolları da bu doğrultudadır. Öncelikle hastayı psikolojik açıdan destekleyen, ardından da biyolojik açıdan destekleyen metotlar sunulmuştur. Böylece birbirini tamamlayan iki metotla tedavi amaçlanmıştır. Psikolojik hastalıklara da bedensel hastalıklara da bu şekilde bir yaklaşım söz konusudur. Mâ-hazara yazıldığı döneme kadar kaleme alınmış olan birçok önemli tıp eserinin bir derlemesi niteliğinde olduğu için Osmanlıların XVIII. yüzyıl, öncesi ve sonrası tıbbını yansıtır. Dolayısıyla eserde verilen metotlar ve hastalıklara bakış açısı aslında Osmanlı tıbbının genelini ihtiva eden bir özettir. Kökleri; Türk geleneklerine, Tıbb-ı Nebevî'ye ve kedisine antik dönemden de bir şeyler katarak şekillenip Orta Çağ'a damgasını vuran İslâm tıbbına uzanan Osmanlı tıbbını anlayabilmek, mezkûr dönemler hakkında bir miktar bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Çalışmamıza, Osmanlı tıbbını oluşturan unsurların ele alındığı bir giriş yapılmış, ardından da Ebû Bekir Nusret Efendi'nin `Mâ-hazara fi't-tıbbı'r-rûhânî ve'l-cismânî` adlı eseri incelenerek transkripsiyonu verilmiştir.

`Mâ-hazara fi't-tıbbı'r-rûhânî ve'l-cismânî` is the medical work of Ebû Bekir Nusret Efendi which was written up in 18th Century. This work features material and nonmaterial treatment methods. It has a significance in terms of representing Ottoman's general medical view and practices.The work approaches to diseases from both psychological and biological perspectives. The treatment methods are also embraced in the same direction. First, methods which support the patient in psychological angle after in biological aspects are represented. In this way, treatments are aimed with two methods that complete each other. A similar approach is represented to both psychological and physical diseases.Mâ-hazara reflects Ottoman's 18th century pre and post medical since it has a characteristic of being compilation of many important medical works which are written up until its time. Therefore, the methods and the perspectives to diseases that are presented in the work are by way of a summary that involves the overall of the Ottoman medical.To understand the Ottoman medical which have its origins in Turkish traditions, Tıbb-ı Nebevî and Islamic medical who marked the Middle Age and shaped itself with some additions from ancient period, it is required to have some knowledge about aforementioned periods.In our work an introduction is made by mentioning the components that formed the Ottoman medical and after a transcription of Ebû Bekir Nusret Efendi's `Mâ-hazara fi't-tıbbı'r-rûhânî ve'l-cismânî work. In this way, first it is aimed to reflect the basis of the practices that are given in the work before presenting the transcription for a better understanding of the work.