Azerbaycan`da bağımsızlığa giden süreçte 20 ocak 1990 olayları ve sonuçları

Abstract

Tarihi boyunca çeşitli milletlere ev sahipliği yapan Azerbaycan, hem jeopolitik konumu hem de yeraltı ve yerüstü doğal zenginlikleriyle birçok devletin mücadelesine sahne olmuştur. Türkmençay Antlaşması (1828) ile birlikte Rusya hâkimiyetine giren Azerbaycan'ın Rus işgalinden kesin olarak kurtulması ise uzun yıllar sürmüştür. Bu süreç içerisinde 1918-1920 yılları arasında kısa bir bağımsızlık dönemi yaşayan Azerbaycan, Sovyet orduları tarafından Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin bir parçası hâline getirilmiştir. Gorbaçov'un başlattığı perestroyka ve glasnost politikaları SSCB'ye bağlı diğer cumhuriyetlerde olduğu gibi Azerbaycan ve Ermenistan'da da bağımsızlık hareketlerini hızlandırmıştır. Bu dönemde Dağlık Karabağ probleminden dolayı karşı karşıya gelen Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki mücadele SSCB'nin taraflı politikaları ve Ermenilerin saldırgan tavırları sebebiyle silahlı çatışmaya dönüşmüştür. Ermenilerin gerçekleştirdiği saldırgan tutuma karşı sessiz kalmayan Azerbaycan halkının başlattığı mitingler zaman içinde milli bilinci uyandırarak bağımsızlık isteğine dönüşmüştür. SSCB ise Azerbaycan halkının bağımsızlık isteğine çok sert karşılık vermiştir. Tarihe `Kanlı Ocak` olarak geçen olayda, Sovyet Ordusu tanklarla 19 Ocak'ı 20 Ocak'a bağlayan gece Bakü'ye girmiş ve savunmasız halka karşı bir katliam gerçekleştirmiştir. Sivil halka karşı gerçekleştirilen bu katliam Azerbaycan'ın uyanışının ve bağımsızlığını kazanmasının dönüm noktasıdır.Bu çalışmanın amacı, Azerbaycan tarihinde dönüm noktasını teşkil eden ve ülkemizde hakkında az çalışma yapılmış olan 20 Ocak 1990 olaylarını dönemin Azerbaycan kaynaklarına dayanarak incelemektir.

Azerbaijan, which has hosted various nations throughout its history, has witnessed the struggle of many states both with its geopolitical position as well as its underground and overland natural richness. After entering the Russian sovereignty with the Treaty of Turkmenchay (1828), it took a long time for Azerbaijan to be absolutely free from the Russian invasion. During this period, Azerbaijan, having a short period of independence between the years 1918 and 1920; was made a part of the Union of Soviet Socialist Republics of Russia by the Soviet military. The perestroika and glasnost policies initiated by Gorbachev accelerated Azerbaijan and Armenia's independence movements like in the other republics bound to the USSR. The conflict between Azerbaijan and Armenia, which was faced with the Nagorno-Karabakh problem in this period, has turned into an armed conflict due to the sided policies of the USSR and due to Armenia's offensive attitude. The rallies initiated by the Azerbaijani people, who have not been silent against the aggressive movements that the Armenians have realized, have evolved national consciousness over time and turned into a desire for independence. The USSR responded very hard to the Azerbaijani people's desire for independence. In the incident which passed asthe `Bloody January` into history, the Soviet Army entered Baku on the night connecting January 19th to January 20th and carried out a massacre against the vulnerable people. This massacre against the civilian population is the turning point of Azerbaijan's awakening and independence.The purpose of this study is to examine the significance of the events of January 20, 1990 based on the Azerbaijani sources of the time, which constituted the breaking point in the history of Azerbaijan's independence and in which little work has been done in our country.