Horasan ve Irak Selçukluları Dönemindeki Şehzâde ve Tâbi Hanedan isyanlarının karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi

Abstract

Horasan ve Irak Selçukluları Orta Asya Eski Türk Devlet geleneği ile İran-İslâm devlet geleneklerini birleştirerek kendi idare tarzını göç ederek dâhil oldukları Yakın Doğu kültür havzası onların Eski Türk Devletleri'nin yönetim yapısını oluşturan adem-i merkeziyetçi idare usulünden merkeziyetçi bir tarza doğru değişimi gerektirmiştir. Henüz dâhil oldukları Yakın Doğu coğrafyasında kalıcı olmak için gerekli görülen bu değişimin ilk izleri Tuğrul Bey döneminden itibaren görülmektedir. Bununla birlikte hanedanın bazı üyeleri bu değişimi benimseyememiş ve bu duruma tepkilerini çıkardıkları isyan hareketleriyle göstermişlerdir. Bu üyeler çıkardıkları isyanlar ile bazen sadece daha geniş alanların yönetimini ele geçirmeyi bazen de doğrudan tahtı hedef almışlardır.Hanedan üyelerinin yanı sıra Selçuklu hâkimiyetini kabul eden ve bünyesinde yer alan tâbi hanedanların da isyan hareketlerini görmekteyiz. Bu isyanlar ise daha çok bağımsızlığa yönelik olmuştur. Özellikle devletin zaafa düştüğü durumlarda isyan hareketleri çoğalmış ve yıkıcı etkileri çok daha belirgin olmuştur. Diğer yandan eski nüfuzunu geri kazanmak isteyen Abbasî Halifeleri isyanlarda aktif rol oynarken, daha yüksek statü elde etmek isteyen atabegler de özellikle Irak Selçukluları döneminde bu isyanların ortaya çıkışında büyük pay sahibi olmuşlardır.

Khurasan and Iraqi Seljuks Central Asia Old Turkish State with tradition Iran-Islam state Near East culture where they are involved in immigration by combining their traditions basin, the decentralization of the former Turkish State from the process to a centralist style. Khurasan and Iraqi Seljuks Central Asia Old Turkish State with tradition Iran-Islam state Near East culture where they are involved in immigration by combining their traditions basin, the decentralization of the former Turkish State from the process to a centralist style. The first traces of this change, which is deemed necessary to be permanent in the Near East geography of which they are included, have been observed since the time of Tuğrul Bey. However, some members of the dynasty could not adopt this change and they reacted to this situation with their rebellion movements. These members, sometimes with the uprisings they have taken, sometimes only to take over the management of larger areas, or even directly targeted the throne.In addition to the members of the dynasty, we see the movements of the rebellion of the dynasties of the Seljuk dynasty. These revolts were more directed towards independence. Especially in cases where the state is fallen, rebellion movements have increased and their destructive effects have become more obvious. On the other hand, the Abbasid Caliphs, who wanted to regain their old influence, played an active role in the rebellion, while the Atabegs who wanted to achieve higher status had a great share in the emergence of these revolts especially during the period of the Iraqi Seljuks.