Erzincan`da yaygın olarak yetiştirilen `Yalancı dermason` fasulye (Phaseolus vulgaris L.)populasyonunun seleksiyon yoluyla ıslahı

Abstract

Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü'nde 1995-1998 yılları arasında yürütülen bu çalışmada, yörede yaygın yetiştiriciliği yapılan, fakat saflık derecesi kaybolmuş Yalancı Dermason fasulye populasyonu içinden erkenci, verimli ve hastalıklara dayanıklı tiplerin seçilmesine çalışılmıştır. Seleksiyon çalışmasının başladığı 1995 yılı hasat döneminde; yetiştirici tarlalarından erkenci, verimli ve hastalıklara dayanıklı 250 tip belirlenmiştir. Bunlar içerisinden 1996 yılında 64 tip ümitvar bulunmuş, diğer tipler geçci oldukları için elemine edilmiştir. 1997 yılında yapılan gözlem ve değerlendirmeler sonucunda 44 tip erkenci, verimli ve hastalıklara (Antraknoz ve Bakteriyel yanıklık) dayanıklı olarak çok ümitvar bulunmuştur. 44 tip üzerinde 1998 yılında yapılan gözlem ve değerlendirmelere göre, belirli seleksiyon kriterleri esas alınarak tipler tartılı derecelendirmeye tabi tutulmuştur. Tartılı derecelendirme kriterleri bakımından 400 ve üzeri puan alan 17 tip (ER-68, ER-71, ER-76, ER-83, ER-85, ER-86, ER- 98, ER-109, ER-128, ER-139, ER-161, ER-166, ER-189, ER-200, ER-210, ER-211 ve ER-212) seçilmiştir. Ayrıca, çalışmada değerlendirilen tiplerin tümünün fenolojik ve morfolojik özellikleri incelenmiş ve seçilen tiplerin tanıtımı yapılmıştır. Seçilen erkenci, verimli ve hastalıklara dayanıklı 17 tipin bazı önemli özellikleri aşağıda kısaca özetlenmiştir: Fasulye tiplerinde hasat 1997'de 25 Eylül ile 16 Ekim, 1998'de 1 ile 21 Ekim tarihleri arasında yapılmıştır. Populasyondan seçilen fasulye tipleri erkenci ve orta erkenci tipler olup, olgunlaşma süreleri 136 ile 152 gün arasında değişmektedir. Seçilen fasulye tiplerinde, 1997 ve 1998 yularında sırasıyla bitki başına en fazla verim 76.5 g (ER-128) ile 104.2 g (ER-98), en düşük verim ise 44.8 g (ER-76) ile 39.0 g (ER-210) arasında belirlenmiştir. Seçilen tiplerin yaprak büyüklükleri, 1997 yılında 21.5 (ER-139) ile 36.4 cm2 (ER-128), 1998 yılında ise 29.0 (ER-86) ile 47.9 cm2 (ER-128) arasında değişmiştir. Ümitvar olarak seçilen tiplerde, bakla boyu bakımından, 1997 yılında en kısa olan tip ER-98 (10.2 cm) ve en uzun olan tip ER-128 (15.1 cm), 1998 yılında ise en kısa olan tip ER-83 (9.7 cm) ve en uzun olan tip ER-109 (14.4 cm) olarak saptanmıştır. Bin tane ağırlığı itibariyle, seçilen tiplerin ağırlığı 1997 yılında 340.7 g (ER-98) ile 481.7 g (ER-166), 1998 yılında ise 371.7 g (ER-139) ile 536.7 g (ER-189) arasında değişmiştir. Seçilen tiplerde protein oranı, %16.8 (ER-210) ile %26.4 (ER-200) arasında belirlenmiştir.

This study was undertaken to select common bean types having early maturity, high yield potential and resistance to diseases from Yalancı Dermason population at Erzincan Horticultural Research Institute during 1995 and 1998. A selection of 250 common bean types was determined and harvested from different fields in 1995. Sixty-four types of 250 were earmarked, and the other types were eliminated because of late maturating in 1996. Further work is already in progress on 64 types and 44 types were earmarked in 1997. According to 1998 investigation, the pre selected types were subjected to weighted-ranked method on the basis of selection criteria in 1998. Seventeen types that exceed 400 in terms of selection criteria were selected according to weigh graduation. There were ER-68, ER-71, ER-76, ER-83, ER-85, ER- 86, ER-98, ER-109, ER-128, ER-139, ER-161, ER-166, ER-189, ER-200, ER-210, ER-211 and ER-212. Furthermore, information regarding phonological and morphological properties of at all types were described. Some important properties of selected 17 types were described below. Bean types were haevested among 25 September and 16 October 1997, and 1 and 21 October 1998. Selected types had early and mod early maturity properties, and maturity days ranged between 136 and 152 days at that types. Seed yield per plant of selected types in 1997 and 1998 was determined as the highest 76.5 g (ER-128) and 104.2 g (ER-98), and as the lowest 44.8 g (ER-76) and 39.0 g (ER-210), respectively. Leaf areas of selected types ranged between 21.5 (ER-139) and 36.4 cm2 (ER-128) in 1997, 29.0 (ER-86) and 47.9 cm2 (ER-128) in 1998. Pod lengths of selected types were determined as the lowest at ER-98 (10.2 cm) and the highest at ER-128 (15.1) types in 1997, and the lowest at ER-83 (9.7 cm) and the highest at ER-109 (14.4) types in 1998. 1000 seeds weight ranged between 340.7 (ER-98) and 481.7g (ER-166) in 1997, and 371.7 (ER-139) and 536.7 g (ER-189) in 1998 at selected types. Protein contents were determined between 16.8 % (ER-210) and 26.4 % (ER-200) from the selected tvrjes.