Azerbaycan`ın istiklali için Türkiye`de yapılan siyasi ve kültüel faaliyetler (1920-1991)

Abstract

ÖZET 1920-1991 yılları arasında ele aldığımız çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerde sırasıyla şu konulara yer verilmiştir. 1920- 1930 yılları arasındaki faaliyetler'de Azerbaycan Cumhuriyetinin Ruslar tarafından istila edilmesinden başlayıp, Mehmet Emin Resulzade'nin Moskova'ya götürülmesi ve oradan kaçarak Avrupa üzerinden Türkiye'ye gelmesi ve Türkiye'deki siyasi ve kültürel faaliyetleri hakkında bilgi verilmektedir. 1931-1947 yılları arasında ise; Mehmet Emin Resulzade'nin Türkiye dışına gönderilmesi neticesinde, Avrupa'da oluşan Azerbaycan kolonisi hakkında bilgi verilmektedir. Bunun yanında Avrupa'da Azerbaycan Türklarinin yayınladığı mecmua ve kitaplarda ele alınmıştır. Ayrıca, II. Dünya Savaşı esnasında Azerbaycan Türkleri lideri Resulzade'nin faaliyetleride incelenmiştir. 1947-1955 Yılları arası dönemde, öncelikle başta Resulzade olmak üzere, Türkiye'ye dönmeye başlayan Azerbaycan Türkleri ele alıbnmaktadır. Bu kısımda Azerbaycan Müsavat Partisi ve Azerbaycan Milli Merkezi'nin faaliyetleri de ele alınmaktadır. Ayrıca Türkiye'de kurulan Azerbaycan Kültür Demeği ve yayın organı Azerbaycan Dergisi hakkında da bilgi verilmektedir. 1955-1991 yıllan arasındaki faaliyetler ise öncelikle Azerbaycan Kültür Derneği çerçevesinde ele alınmaktadır. Yine bu dönemde, Azerbaycan Türkleri arasında başgösteren ayrılıklar, oluşturulan yeni kurumlar ve yayınlanan yeni dergiler hakkında da bilgi verilmekledir. Ayrıca, Türkiye'de yayınlanan gazete ve dergilerin Azerbaycan Türklerine bakışı hakkında da bilgi verilmeye çalışılmaktadır.1 Son bölümde ise; Azerbaycan'ın istiklali davasına hizmet eden şahsiyetlerden, Mehmet Emin Resulzade, Mirza Bala, Mehmet Sadık Aran, Ahmet Karaca Hakkında bilgi verilmektedir.

^ SUMMARY The work covers the years between 1920 -1991 consists of five chapters. In these chapters the following titles are mentioned. The activities between the years 1920 -1930 covers the information about, the invasion of Azerbaijan Rebuplic by Russia, forcing Mehmet Emin Resulzade to go to Moskow in exile and his mananging to escape from this city and making his way to Turkey by the way of Europe. Also the information about his political and cultural activities in Turkey are presentened. Between the years of 1931 - 1947 the information is given about the Azerbaijan colony which was formed in Europe as a results of sending Mehmet Emin Resulzade out of Turkey. Besides his books and periodicals that Turkish people have published Europe were handled. Moreover during World War II, the activities of Resulzade, leader of Azerbaijan Turks, are examined. In the period between 1947 - 1955, firstly Resulzade and then the Azerbaijen Turks who began to return back to Turkey are handled. This chapter, deals with the activities of Azerbaijen Equality Party and Azerbaijen National Center. In addition the information is provided about the Azerbaijen periodic and Azerbaijan Cultural Assosiation which is founded in Turkey. The activities between the years of 1955 - 1991 are especially with in frame of Azerbaijan Cultural Assosiation. Again in this period, the information is given about the differencess among. Azerbaijan Turks, establishing new institutions and publication of new magazines dealing with history of Azerbaijan, its culture. In addition the information is given about the opinions of the newspapers and the magazines which were published in Turkey about Azerbaijan Turks. In the last chapter, the information is provided about the important leaders fighting for the independence of Azerbaijan, like Mehmet Emin Resulzade, Mirza Bala, Mehmet Sadık Aran and Ahmet Karaca.