Enflasyonun firmaların vergilendirilmeleri üzerindeki etkileri

Abstract

ÖZET Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli artmasına neden olmaktadır. Fiyatlar genel düzeyinin sürekli artması tüm birimlerin ve firmaların çeşitli açılardan enflasyonun olumsuzluklarına maruz kalmalarına neden olmaktadır. Kimi zaman firmalar bu olumsuzlukları algılayamamakta ya da enflasyon etkilerini yeteri kadar ciddiye alamadıkları için ekonomik hayattan çekilmek zorunda kalmaktadırlar. Enflasyonun hüküm sürdüğü bir ekonomide firmaların fiktif karlarında önemli oranlarda artışlar olabilmektedir. Çünkü, firmalar geçmişte daha düşük fiyatlarla satın aldıkları mallan daha ileri bir tarihte enflasyon nedeniyle yükselmiş bulunan nominal fiyatlardan satmaktadırlar. Dolayısıyla firmaların alış fiyatları ile satış fiyatları arasında önemli ölçüde farklar olmakta ve bu farklar dönem sonundaki finansal tablolarda fiktif karların doğmasına neden olmaktadır. Böylece firmalar yapay karlar üzerinden vergi ödemekte ve ortaklarına kar payı dağıtmak zorunda kalmaktadırlar. Sonuç olarak enflasyon ortamında vergisini tam olarak ödeyen firmaların karları değil sermayeleri vergilendirilmektedir. Firmaların finansal tablolarının gerçeği yansıtmaması; firma ile ilgili karar birimini, ortaklan, yatınmcıyı, kamuyu ve diğer ilgilileri yanıltır. Finansal bilgilerin düzeltilmeden kullanılması durumu ise, ilgililerin yanlış karar almalanna, geleceğe yönelik verilecek kararlarda yanılmalara, yanlış bir kar dağıtım politikasının uygulanmasına ve fiktif karlardan alınan vergiler yolu ile işletme sermayesinin aşınmasma ve böylece firmanın üretim ve satın alma gücünün azalmasına neden olmaktadır. Firmaların yaşamını verimli ve karlı bir biçimde sürdürebilmesi, ancak fiyat hareketlerinin faaliyet sonuçlan üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesi ve finansal tablolann fiktif karlardan anndınlması ile mümkün olabilecektir. Bunun için finansal tablolann, fiyat hareketlerine göre yeniden düzenlenmesi gerekir. Aksi halde tarihi maliyet esasına göre kazançlan tespit edilen firmaların finansal tablolanndaki veriler, firmalann finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarım gerçeğe uygun olarak yansıtmazlar.XI Enflasyonist dönemlerde firmaların öz sermayelerinin vergilendirilmesini engellemek amacıyla enflasyon muhasebesinin uygulanması, finansal tabloların enflasyondan arındırılmasına ve gerçekleri yansıtmasına neden olabilecektir. Ancak enflasyonist dönemlerde böyle bir uygulamanın yapılması zaten gelir yetersizliği içinde bulunan hükümetleri yeni arayışlara zorlayacağından, enflasyon muhasebesi uygulaması yerine kısmi vergisel düzenlemelerin yapılması tercih edilmektedir. Türkiye'deki uygulama da bu şekildedir. Enflasyonun firmaların vergilendirilmesi üzerindeki etkilerinin incelenmesine yönelik olarak 1999 yılında vergi dairesine beyanda bulunan 64 firmanın finansal tabloları üzerinde uygulamalı olarak yapılan bu çalışma; enflasyon nedeniyle 46 firmanın sermaye kaybına uğradığım ve 18 firmanın ise sermaye kazancı sağladığım ortaya koymaktadır.

xn SUMMARY EFFECTS OF INFLATION ON FIRMS TAXATRON The General level of prices has been increasing steadily and at an important rate in economies where a high inflation rate exists. This has had serious negative effects on all sectors and firms. Firms often remain unaware of these negative effects, or else fail to take them seriously enough, to the point where they end up having to pull out of economic life. In economies dominated by inflation, there may be drastic increases in the fictitious profits of companies, as they will have to sell at nominal prices goods which they had earlier purchased at lower prices. Thus, there becomes an important difference between the cost and the nominal price at the end of the financial year on their financial charts. So the companies pay taxes profit shares to their share holders on the basis of an artificial profit. As a result, in an inflationary environment, companies which pay all their taxes end up being taxed on their capital, not on their profit. In the case of the financial reports and activity results of companies not reflecting reality, decision makers, share holders, investors, the public, and other interested parties are mistaken. The use of this financial information without correction causes the above- mentioned interested parties to make wrong decisions for the future and to effect wrong profit policy and wrong investments, and causes the decrease of administrative capital through fictitious taxes, resulting in the weakness of the company's production and purchasing power. The fruitful and profitable survival of companies can only be possible if the negative effects of price changing are avoided and financial charts are purified of fictitious profit. So, financial charts need to be prepared in accordance with price movements. Otherwise, the data in the financial charts of companies whose profits are calculated according to historical cost base do not accurately show the real financial situation and facility reports.Xffl In inflationary periods, inflation accountancy can be applied in order to prevent the taxation of the capital of companies. When inflation accountancy is put into practice, the financial charts of companies will be purified from inflation and reflect reailty. However, in inflationary periods, because such a practice will force governtments which are already experiencing income weakness to seek new ways, partial tax arrangements are preferred over inflation accounting. This is the case in Turkey. The results of this practical study on the financial charts of 64 companies who have indicated income to the tax office in 1999, to evaluate the effects of inflation on the taxation of firms, match the proposals for the solution to these results.