Uluslararası muhasebe standartları ile ülkemizdeki muhasebe standartları uygulamalarının karşılaştırılması

Abstract

XIV ÖZET Bu çalışmanın amacı, ülkemizdeki muhasebe standartları ve uygulamalarının, uluslararası muhasebe standartları ile örtüştüğü ve farklılaştığı noktaların saptanmasıdır. Her ülkenin muhasebe gelişimi dış çevre faktörlerinin etkisi altında şekillenmektedir. Ekonomik, tarihsel, kurumsal ve kültürel faktörlerin karmaşık etkileşimi sonucu oluşan muhasebe uygulamaları bu nedenle ülkeden ülkeye farklılaşmaktadır. Muhasebe uygulamalarındaki bu çeşitlilik, globalleşen sermaye piyasaları ve çok uluslu işletmelerin de etkisiyle, muhasebede harmonizasyon ihtiyacını ortaya çıkartmaktadır. Uluslararası Muhasebe Standartlarının oluşumu, dünya genelinde ortaya çıkan muhasebede harmonizasyon ihtiyacının bir sonucudur. Çalışmanın birinci bölümünde, uluslararası muhasebe kavramı, muhasebe sistemlerinin farklılaşmasına neden olan faktörler ve muhasebe sistemlerinin sınıflandırılması ile harmonizasyon kavramı ve dünyada harmonizasyon konusunda yapılan çalışmalar açıklanmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde, incelenen 15 adet Uluslararası Muhasebe Standardına ilişkin açıklamalar ile bu standartlarla ülkemizdeki muhasebe standartlarının karşılaştırılmasına yer verilmektedir. Uluslararası Muhasebe Standartları ile karşılaştırmaya konu olan ülkemizdeki muhasebe standartları, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği, Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğleri ve Türkiye Muhasebe Standartları'ndan oluşmaktadır. Bugüne kadar yayımlanmış olan 34 adet uluslararası muhasebe standardı arasından seçilen 15 standart ise, ülkemizde mevcut muhasebe standartlarında yer alan ve genel olarak bütün işletmeler için geçerli olan konulara ilişkindir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise, ülkemizde faaliyet gösteren büyük ölçekli işletmelerin muhasebe uygulamalarının, uluslararası muhasebe standartlarının öngördüğü uygulamalarla örtüştüğü ve farklılaştığı noktaların saptanması amacıyla bir araştırma yapılmıştır. Araştırmanın ana kütlesi, İstanbul Sanayi Odasının 2000 yılı için yayınladığı ilk 500 büyük sanayi kuruluşu olarak belirlenmiştir. Ana kütle seçiminde, işletmelerin ekonomideki önemi ve uluslararası sermaye piyasalarına açılma potansiyelleri kriter alınmıştır. Araştırma sonucunda ülkemizdeki muhasebe uygulamalarının, incelenen 15 adet Uluslararası Muhasebe Standardıyla ne ölçüde uyumluluk gösterdiği, bu uygulamaların, uluslararası muhasebeXV standartlarıyla uyumluluğunu etkileyen faktörler, işletmelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulama nedenleri ve uluslararası muhasebede karşılaşılan sorunlara ilişkin durum saptaması yapılmıştır.

XVI ABSTRACT The purpose of this study is to determine the differences and similarities between the standards of Turkey and International Accounting Standards. The development of accounting in each country is shaped by the influence of the external environmental factors. The accounting practice differs country to country since it is affected by complex interaction of economical, historical, constitutional and cultural factors. The sum effects of the variety in accounting practice, the globalization of security markets and multinational enterprises make the harmonization a necessity. The development of International Accounting Standards is the result of the need for harmony in accounting all around the world. In the first part of the study, international accounting concept, the factors leading accounting system differentiation, the classification of accounting systems, harmonization concept and the studies about harmonization are explained. The second part of the study contains the explanations of fifteen International Accounting Standards and comparison between the International Accounting Standards and the standards of Turkey. The standards of Turkey, which are subject to the comparison with International Accounting Standards is consisted of MSUGT, Turkish Securities Exchange Board's announcements and Turkish Accounting Standards. The fifteen standards, which are selected among thirty-four international accounting standards that have been published so far, are about the subjects, which are valid for all companies. In the third part of the study, a survey has been made about the differences between the accounting practices of the large companies in Turkey and International Accounting Standards. The focus of the survey was the first 500 largest companies of Turkey, which have been announced by İSO in 2000. At the end of the survey, the similarities and differences of accounting practice in Turkey with fifteen International Accounting Standards, the factors affecting these similarities and differences, the reason of company's International Accounting Standards' usage and the problems faced with international accounting have been determined.