Doğal tekeller ve regülasyonu

Abstract

Endüstrinin doğal tekel özelliği göstermesi piyasa başarısızlığına yol açan nedenlerden biridir. Doğal tekel özelliği taşıyan endüstrilerin sahip oldukları çok özel şartlar, bu endüstrilerde rekabetin kendisinden beklenen işlevleri yerine getirmesini engeller. Bu nedenle, bu endüstrilere müdahale kaçınılmaz bir hal almaktadır. Bu noktada doğal tekelci firmaları regüle etmek için kurulan regülasyon otoritelerinin bu endüstrileri regüle ederken kullandıkları müdahale araçlarının şekli, arzu edilir sonuçlara ulaşmada ya da bu sonuçlara yaklaşmada büyük önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, doğal tekelci endüstrileri veya firmaları regüle ederken regülasyon otoritelerinin kullanabilecekleri araçların neler olduğu ve bu araçların kullanımının ne gibi sonuçlar doğurduğu sorusuna cevap vermek olduğu kadar, regülasyon yöntemleri olarak adlandırılan söz konusu araçların kullanımının toplumsal çıkarlarla ne derece uyumlu olduğunu ortaya koymaktır. Bu amaca paralel olarak bu çalışmada doğal tekellerin regülasyonlarmda kullanılan yöntemler olan Marjinal ve Ortalama Maliyetle Fiyatlandırma, Getiri Regülasyonu, Şapka (Tavan) Fiyat veya RPI-X Regülasyonu, Ramsey Fiyatlandırma, Çoklu Tarifeler ve Peak- Load Fiyatlandırma yöntemleri ele alınmıştır. Bu regülasyon yöntemlerinin sosyal refaha göre olası sonuçları homojenize edilmiş matematiksel bir anlatımla açıklanmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Doğal Tekeller, Doğal Tekellerin Regülasyonu, Sosyal Refah

Natural monopolistic characteristics of the industry is one of the reasons causing the market failure. Expected functions of competition will not be well performed due to industry's having natural monopolistic properties. Therefore, it is inevitable to interfere to them. In this sense, regulation authorities having been established to regulate natural monopolies using means of intervention has great importance to reach expected results or close to that. The main purpose of this study is not only to find out which tools could be used and outcomes of their usage while regulating natural monopolistic industries or firms, but also to put forward how appropriate those so-called regulation methods fits society benefits by their usage. In parallel to these purposes, we also analyze the following methods used in the regulation of natural monopolies: Marginal and Average Cost Pricing, Rate of Return Regulation, Price-cap or RPI-X Regulation, Ramsey Pricing, Two-Parts Tariffs, and Peak-Load Pricing. Moreover, we present the possible consequences of these methods for social welfare with a harmonized mathematical exposition. Key words: Natural monopolies, Regulating Natural Monopolies, Social Welfare