Vadeli işlemler piyasalarının genel teorik yapısı ve Türkiye`de uygulanabilirlik kıstasları

Abstract

Günümüz ekonomilerinde, piyasa oyuncularının üzerinde durudukları en önemli etkenlerden bir tanesi de `risk` faktörüdür. Vadeli İşlemler Piyasasının ortaya çıkışı ise, risk denilen unsuru ortadan kaldırmaktır. Bundan dolayı, bu piyasalar günümüzde hayli önem kazanmıştır. Özellikle A.B.D'de bu piyasalar ekonomide belirleyici etken olmuştur. Vadeli İşlemler Piyasasının temel amacı; belirli bir vadede, belirli özelliklere sahip bir malm yada ekonomik değerin fiyatım bugünden belirlemektir. Ekonomik değerin yada malm fiyatının bugünden belirlenmesi fiyat riskim ortadan kaldırdırmıştır. Firmaların çok sık kullandığı bu finansman tekniği, spekülasyona neden olduğu için yatırımcılar tarafından da ilgi ile takip edilmektedir. Çalışmamızın I. ve II. Bölümünde bu piyasaların genel özellikleri, işleyişi ve dünayadaki uygulamalardan örnekler verilmiştir. Çalışmamızın III. Ve son bölümünde ise Türkiyedeki vadeli işlemler piyasasının durum tespiti yapılmıştır. Türkiyede modern finansman teknikleri 1980'li yıllardan sonra gelişmeye başlamıştır. 1986 yılında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) kurulmuştur. 1990'lann sonlarına doğru İzmir'de pamuğa dayalı vadeli işlemler piyasasının kurulması gündeme gelmiş ancak günümüze kadar kesin bir sonuç elde edilememiştir. Temmuz 2001 yılında İMKB'de dövize dayalı ilk vadeli işlemler piyasası kurulmuş ancak işlem hacmi açısmdan başarılı olamamıştır. Türkiyede bu piyasaların gelişmesindeki engelleri kısaca belirtmek gerekirse, ekonomik ve siyasal istikrarsızlık, Türk Lirasının reel anlamda konvertıbl olmaması, spot piyasadaki işlemlerin yetersizliği, bu piyasaların yeterince tanıtılamamış olması, yatırımcı tercihleri ve alışkanlardır. Bu piyasaların geliştirilmesi amacıyla, telekomünikasyon sistemlerinin geliştirilmesi, yatırımcı eğitimine destek verilmesi, ekonomik ve siyasal istikrarın sağlanması olarak detaylı incelem yapılmıştır. Türkiyede bu piyasaların gelişmesi ve ekonomide belirleyici olması için zamana ihtiyacı vardır.

Today's economies, one of the important factor for market players is risk factor. Risk factor has disappered by appearing the Future & option market. Therefore, this markets are very important now a days. Speicaily, this markets are determination factors in U.S.A. The main target of Future & Option Market is, to determine the value of specific good or material by now. Price risk has been disappered by this determination. Investors are following this financing technic due to a specilations. In 1st and Ind part of our work, there are some models of applications in the world general charesteristics and processes of this markets. In the Illrd part of our work, there is a establishment of Future Option Market in Turkey. Modern financing technics are started to develop by the end of 1980 in Turkey. Istanbul Stock Exchange has been established in 1986. In 1990, Future Option market related to cotton has been put on the agenda but, no certain result has been obtaioned. In 2001, first Future option market related to foreign exchange has been established. But, there was a failure due to a volatile. The diffuculities of developping this markets are; economic and political incapacities, non convertibility of Turkish Lira in reality, the incapabilty of spot market, non advertisements of this markets, investor's preference and habits. With this aim; some investigation has been made on improvement of telecomunication systems, support investor training, provide the economic and political stability. There is a time necessity to develop this market and determinant in the economy.