Osmanlı İmparatorluğunda bir Âyanlık örneği Yılanlıoğulları

Abstract

Âyânlar veya hanedanlar denen yerel aileler, Osmanlı İmparatorluğunun, taşradamerkezû otoritesinin kaybından sonra 17. yüzyılın sonlarından itibaren etkili olmayabaşladılar. Bir taraftan devletin savaş alanlarında ihtiyacı olan askeri toplarlarken diğertaraftan iltizam sistemi ile mültezimliği aynı zamanda taşrada mütesellimliği de ele geçirdiler.Mütesellimlik makamı sayesinde hem idarecilik yapmakta hem de vergileri toplamaktaydılar.Böylece sahip oldukları askerû, idarû, malû görevlerle taşradaki nüfuzlarını pekiştirdiler.Taşrada, yerel güçlerden biri olup; 18. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın ikinciyarısına kadar Hamid sancağı içerisinde etkisini sürdüren aile Yılanlıoğulları olmuştur. Butezde; arşiv belgelerine dayanarak, Yılanlıoğullarının, Hamid sancağında ve kısmen de olsaetraftaki sancaklarda yürüttükleri idarû, malû, askerû görevleri yanında eşkıyalıkları, devlet vehalk ile olan ilişkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. İncelenen dönemde Yılanlı köyündençıkmış bir ailenin; uzunca bir süre Hamid sancağının kaderine hakim oluşları ve bölgedesebep oldukları sosyo-ekonomik huzursuzluklar gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Bölgedeetkili olan Yılanlıoğlu ailesi üyelerinin; asker toplayarak orduya katılmaları, bölgede çıkmışolan isyan üzerine görevlendirilmeleri ve Hamid sancağı çevresinde yer alan yerel güçunsurlarıyla mücadeleleri, isyanları yanısıra merkezin bunlar hakkındaki tutumu ve merkezinaldığı tedbirler yanında zimmetlerine geçirdikleri malların ne kadar büyük meblağlartuttuğunu görmek mümkündür. Bu dönemde devlet, eşkıya ve halk ilişkileriyle ilgili önemlibulgular ortaya çıkarılmıştır.Yılanlıoğlu ailesi üyelerinin, devlet hizmetinde görev almaları yanında büyükçoğunluğu isyan ve eşkıyalık sonunda idam edilerek ortadan kaldırılmışlardır.Yılanlıoğullarının bölgedeki nüfuzları 19. yüzyılın başlarında kırılmış olmasına rağmenYılanlıoğlu Şeyh Ali'nin 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Hamid sancağı içerisinde etkiliolduğu görülür. Şeyh Ali, devlet hizmeti yanında, zaman zaman isyan etmekle birlikteYılanlıoğlu ailesi üyeleri arasında sosyal alanda hizmette bulunan tek üyedir. Yılanlıoğullarısoyundan gelmesine rağmen milli mücadele hareketi döneminde Isparta yöresinden topladığıkuvvetlerle batı cephesinde savaşıp, yararlılık gösteren Hafız İbrahim Demiralay'dır.Demiralay, TBMM'nin açılışından itibaren altı dönem boyunca Isparta milletvekilliğiyapmıştır. Yılanlıoğlu ailesi içerisinde daha öncekilerin aksine vatanseverliğiyle tanınmıştır.Günümüzde ise Isparta yöresinde Yılanlıoğullarından kalan olmamış, böylece bu ailede tarihisüreç içerisindeki ömrünü tamamlamıştır.

In the present study named ?An Ayanship Example In The Ottoman Empire; TheYılanlıoğullarıs?, the local families called ayans or dynasties, which were effective after theend of the seventeenth century, after the Ottoman Empire lost its central power in the rurallife, have been studied. On one side, these Ayans started to pick up soldiers needed by theState in the war, and on the other side they gained the mültezemship by means of the systemof the İltizam and also mütesellimship in the county. By means of the position of themütesellimship, they both governed the county and collected the taxes. Thus, they improvedtheir influence in the county in the military, governmental and economic positions.It was the Yılanlıoğulları Family being one of the local powers in the county whichkept on its influence starting from the second half of the eighteenth century until the secondhalf of the nineteenth century, in the City of Hamids. In the present study, based on thearchieves, it has been put forward the relations of the Yılanlıoğullarıs with the public and alsothe State, the banditry of them, as well as the governmental, economic and military worksdone by them in the City of Hamids and partially with the other cities around. In the periodstudied in the present study, it has been tried to present, the life of a family coming from theVillage of Yılanlı in the City of Isparta, their being able to rule the government of the HamidCity, and the socio-economic uneasiness caused from them in the region. In the present study,it is possible to see that the members of the Yılanlıoğulları Family joined the army collectingsome soldiers, be authorized for ceasing the rebels aroused in the area, and also be authorizedto struggle against the local powers and their rebel against the central authority, as well as theattitudes of the central authority against them, the precautions taken by the central authorityand how the things they embezzled, illegally, reached to the great amounts. In the periodstudied, some important findings have been put forward on the relations between the State,prates and the public.The members of the Family of Yılanlıoğulları, took positions in the governmentalworks; however, most of them were hung because they rebelled and because of the banditryof them. Although the influence of the Yılanlıoğullarıs was perished at the beginning of thenineteenth century, it is seen that the influence of Sheikh Ali, a member of the YılanlıoğluFamily, was effective in the Hamid City until the second half of the nineteenth century.Sheikh Ali, as well as serving in the State, sometimes rebelled; however, he was the onlymember in the Yılanlıoğullarıs, who served in the social area. Hafiz İbrahim Demiralay is theone warred and succeeded in the West Front in the National War of The Independence withthe forces he collected in Isparta City and around Isparta City, although he is a member of theYılanlıoğullarıs. Hafiz İbrahim Demiralay worked as the deputy of Isparta City for six termsin the Turkish National Grand Assembly. He was known as a patriot in the family of theYılanlıoğullarıs contrary the formers. Today, no body from the Family lives in Isparta, thusthis family finished its life-span in the historical process.