Antik dönemden günümüze mimari mekan anlayışı; Behruz Çinici ve Şevki Vanlı eserlerinin mekanın algılanmasını sağlayan ögeler açısından irdelenmesi

Abstract

Dört bölümden oluşan tezin giriş kısmında teze giriş yapılmış ve amacı belirtilmiştir. Algı, mekan ve mekanın tarihsel gelişimi, bu çalışmanın kuramsal temelini oluşturan kavramlardır. Öz olarak çalışmanın amacı bu incelenen algı, mekan ilişkileri doğrultusunda, mekanın algılanmasını sağlayan öğeler açısından, belirleyici ve öne çıkan mimarların örnek yapılarının irdelenmesidir. Bu bağlamda da Behruz Çinici ve Şevki Vanlı'nın birer kamu yapısı ve birer konut yapısı ele alınmıştır. Behruz Çinici'ye Ağa Han ödülünü kazandıran TBMM Cami ile Aytan Evi tasarımı, Şevki Vanlı'nın Dünya Ticaret Merkezi olarak da adlandırılan Soyut A.Ş. Yönetim Binası ile İkiz Ev tasarımı incelerek, mekan algısı konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu yapıların incelenmesinde planlardan, kesitlerden ve kütle fotoğraflarından yararlanılmıştır.Tezin birinci bölümünde ise mekan kavramı, kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. İlk önce çeşitli düşünürlerin mekan hakkındaki yorumlarına yer verilmiş, daha sonra mimarlıkta mekan kavramı açıklanmış ve `ilkel', `algısal', `varoluşsal', `kutsal ve dinsel', `mutlak', `coğrafi', `kavramsal ve soyut', `sosyal', `pozitif ve negatif', `iç ve dış' tanımlamaları örneklerle incelenmiştir.Mekanın Tarihçesi adlı ikinci bölümde, tarih öncesi dönemden günümüze insan ve toplum ihtiyacına göre değişen, farklılaşan mekan kavramı, Tarih Öncesi Dönemde, Antik Çağda, Eski Yunan'da, Roma'da, Bizans'ta, Orta Çağda, Gotik Mimarlıkta, Rönesans'ta, Barok'ta, Yirminci Yüzyılda ve Türk Mimarlığında mekan anlayışları resimlerle örneklendirilerek açıklanmıştır.Mekan ve Algılama başlıklı üçüncü bölümde, algı kavramı çeşitli kaynaklardan araştırılarak, açıklanmıştır. Mimariyi anlayabilmek için, içinde değişik zamanlarda yaşamak, hareket etmek, farklı açılardan görmek gerekmektedir. Mekan algısı görme ile başlar ve hareket ile birlikte olunca bütünü anlama gerçekleşir. Bedensel olarak gerçekleşen bu algılamayı zihinsel algılama da desteklemelidir. Aynı zamanda bu başlık altında mekan algısını etkileyen ölçü, ölçek, hafıza, sınır, ışık, hareket, zaman ve mekan konuları ele alınmış, hareket ve zaman konusu altında lineer, merkezi ve her ikisinin birleşiminden oluşan mekan kavramları açıklanmıştır. Mekanın algılanmasında süreklilik kavramı önemlidir. Süreklilik,mekan kurgusu açısından değerlendirilmiş, hacimle oluşturulan, yüzeyle oluşturulan, fonksiyonla oluşturulan süreklilik kavramları açıklanmıştır.Son bölümde, mekanın algılanması konusunda uygulanmış projeler olan örnekler üzerinde incelemeler yapılmıştır. Türkiye mimarlık ortamında belirleyici ve yönlendirici bir rol üstlenen Behruz Çinici ve Şevki Vanlı'nın birer kamu yapısı ve birer konut yapısı seçilmiştir. Behruz Çinici'ye Ağa Han ödülünü kazandıran TBMM Cami ile Aytan Evi tasarımı, Şevki Vanlı'nın Soyut A.Ş. Yönetim Binası ile İkiz Ev tasarımı mekanın algılanmasını sağlayan öğeler açısından irdelenmiş ve sonuç olarak mekanın oluşturulmasında fiziksel özelliklerin çok iyi uygulanmasının yanında algısal anlamda kullanıcıları tatmin eden mekanlar yaratılmasının önemi vurgulanmıştır.

?The Architectural Perfection of Space From Ancient Age Till Now; Examining the Building Examples of Behruz ÇİNİCİ and Şevki VANLI in Terms of Components Affecting the Perception of the Space?The first section of thesis, which consists of four sections, includes preface and the purpose. The theoretical basis of this study is formed by the concepts of perception, space and historical development of space. The brief purpose of the study is to examine the building examples that are determinative and remarkable in terms of components affecting the perception of the space in line with the relationship between perception and space. In this context, a public building and a residential building from Behruz Cinici and Sevki Vanli have been studied. TGNA Mosque and Aytan House designs, with which Behruz Cinici was entitled to have the Agha Khan award, and Sevki Vanli?s Soyut A.S. Building that is also known as World Trade Center and Semi-detached House designs have been examined and the subject of space perception has been explained. Plans, cross sections and block photographs have been utilized during the examination of these buildings.The space concept has been discussed in detail in the first section of the thesis. First of all, various writers? comments on space have been mentioned; secondly, the space concept in architecture has been explained and finally, the definitions of `primitive?, `perceptive?, `existential?, `holy and religious?, `absolute?, `geographical?, `conceptual and abstract?, `social?, `positive and negative? and `internal and external? have been studied with examples.In the second section named as the History of Space, the space concept that has been changing and differentiating according to human and social needs since the prehistoric age until today and space concepts in the Prehistoric Age, Ancient Age, Ancient Greece, Rome, Byzantium, Middle Age, Gothic Architecture, Renaissance, Baroque and Twentieth Century have been described with pictures.The concept of perception has been explained by using various sources in the third section named as Space and Perception. In order to understand architecture, one should experience different times in it and observe it from different perspectives. The perception of space begins with seeing and understanding the whole is realized when seeing is combined with movement. This perception, which is realized physically, should be supported by mental perception as well. Moreover, subjects including measurement, scaling, memory, limitation, movement, time and space that affect the concept of space have been discussed and linear space, central space and the combination of linear and central space has been explained under the topic of movement and time. Continuity concept is important in the perception of space. Continuity has been evaluated from the perspective of space creation and the concept of spaces that are created by using volume, surface and function has been clarified.In the last section, examples from the realized projects related to the perception of space have been presented. A public building and a residential building from Behruz Cinici and Sevki Vanli, who play a determinative and directive in Turkish architecture, have been selected. TGNA Mosque and Aytan House designs, with which Behruz Cinici was entitled to have the Agha Khan award, and Sevki Vanli?s Soyut A.S. Building and Semi-detached House designs have been examined in terms of the components effective in the perception of space and finally it has been emphasized that it was important to create satisfying spaces in terms of perception in addition to proper application of physical properties in space creations.