Amaç karşıtı iş davranışları ile kişilik ve iş tatmini arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, amaç karşıtı iş davranışları ile kişilik ve iş tatmini arasındaki ilişkinin modellenmesidir. Bununla birlikte amaç karşıtı davranışları ölçebilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmesi ve araştırmaya katılan kişilerin demografik özellikleri itibariyle amaç karşıtı iş davranışları sergilemeleri bakımından farklılıkların incelenmesi de alt amaçlar olarak belirlenmiştir. Söz konusu amaçlarla, beş yıldızlı zincir otel işletmelerinde çalışan personel üzerinde iki farklı araştırma yürütülmüştür. 255 otel çalışanının katıldığı birinci çalışma grubu verileri ile amaç karşıtı iş davranışları ölçeği geliştirilmiştir. Bu aşamada açıklayıcı faktör analizi ile elde edilen yedi boyuta (iş arkadaşlarına saldırı, hırsızlık, geri çekilme, üretime karşı sapkınlık, madde kullanımı, uygunsuz eylemler, kaynakların kötüye kullanımı) doğrulayıcı faktör analizi de uygulanarak ölçek yapısı doğrulanmıştır. 719 otel çalışanın katıldığı ikinci çalışma grubu ile de amaç karşıtı iş davranışları ile kişilik ve iş tatmini arasındaki ilişkiler modellenmiş ve hipotezler kurulmuştur. Kişiliğin ölçümünde beş faktör kişilik modeli (dışadönüklük, yumuşak başlılık, özdenetim, duygusal tutarsızlık ve gelişime açıklık) temel alınmıştır. İş tatmini ise tek boyutta ölçülmüştür. Ardından yapısal eşitlik modellemesi kapsamında hipotezler test edilmiş ve model doğrulanmıştır.Sonuçlar, kişilik ve iş tatmini kavramlarının amaç karşıtı iş davranışları ile negatif ilişki içinde bulunduğunu doğrulamakta ancak elde edilen regresyon değerlerinin düşüklüğü, amaç karşıtı davranışlar üzerinde etkili olan diğer bazı bireysel ve örgütsel faktörlerin varlığını düşündürmektedir. Yapılan analizler (ortalamalarına ilişkin) doğrultusunda otel çalışanlarının cinsiyetleri, yaşları ve eğitim durumlarının amaç karşıtı davranışlar açısından anlamlı farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir.Otel işletmelerinde amaç karşıtı iş davranışları ile bireylerin kişilik özellikleri ve iş tatmini algıları arasındaki ilişkilerin tespit edilmesi ve bu yönde önerilerin geliştirilmesi otel çalışanları ve yöneticileri için faydalı olacaktır. Ayrıca otel işletmelerinde karşılaşılan amaç karşıtı iş davranışlarının tespitine yönelik geliştirilen ölçek, özgünlüğü nedeniyle ulusal yazına yapılan önemli bir katkıdır.

The principal aim of this thesis is to modelling the relationship between counterproductive work behaviors, personality and job satisfaction. Nevertheless developing a reliable valide scale which can measure counterproductive behaviors and examining difference within counterproductive work behaviors in terms of participants? demografic characteristics are specified as sub-aims. Points of these aims, in this study, two different researches were drived on employees working in five star chain hotels. The counterproductive work behaviors scale was developed by using first study group datas that 255 employees participated. At this stage, seven factor scale structure obtaining with explatory factor analysis (aggression to a colleague, theft, absenteeism, production deviance, drug and alcohol use, unsafe behaviors, misuse of resources) were confirmed by using explanatory factor analysis. The relationship between counterproductive work behaviors, personality and job satisfaction were modelled by using second study group datas including 719 hotel employees, and hypotheses were proposed. Five factor personality model (extroversion, aggreeableness, conscientiousness, emotional stability, openness to experience) were taken as a base as to measure personality. Then, job satisfaction was measured by one dimension. Afterwards the hypotheses were tested using structural equation modelling and model was confirmed.The results reveal the negative correlation between personality and job satisfaction concepts with counterproductive work behaviors, but not that high regression values, remining the effects of some individual and organizational factors on counterproductive work behaviors. Related to the results of analysis, there were meaningful differences between hotel employees's gender, age, education level and counterproductive work behaviors based on their average rates.Determining the relationship between hotel employees' counterproductive work behaviors, personality types and perceptions of job satisfaction and tenhancing suggestions in this direction will be useful for hotel managers and employees. Besides, the developed scale for determining counterproductive work behaviors encountering in hotel enterprises, is an important contribution in Turkish litrature in terms of its orginality.