Türk basınına göre Türkiye-Irak ilişkilerinde Türkmenler (1926-2001)

Abstract

Bu tez, Irak'ta yaşayan Türkmenlerin 1926-2001 yılları arasındaki tarihlerini, Türk-Irak ilişkileri çerçevesinde incelemektedir. Türkiye ile Irak devletleri arasındaki siyasi münasebetler irdelenmiş ve Türkmenlerin durumları ele alınmıştır. 1926 Ankara Antlaşması'ndan sonra iki ülke arasındaki ilişkiler hızla gelişmeye başlamıştır. 1937 Sâdâbad Paktı, 1946 Dostluk Antlaşması, 1955 Bağdat Paktı Türk-Irak ilişkilerinin gelişmesini sağlayan başlıca etkenlerdir. Gelişen ilişkiler, başlangıçta Türkmenlere olumlu yönde etki yapmıştır. Ancak, Atatürk döneminin sonlarından itibaren bu durum tersine dönmeye başlamıştır. Irak yönetimleri Türkmenlere çeşitli şekillerde baskılar uygulamışlardır. Türkmence eğitim veren okulları kapatılmış, ülkenin güneyine veya Kürt bölgelerine göç ettirilmişler, evleri ve toprakları ellerinden alınmış, hatta 1959 Kerkük Katliamı gibi acı olaylara maruz kalmışlardır. Bu tarz baskılar ve ağır sindirme politikaları 2001 yılına devam etmiştir. Nedeni, Türkiye'nin Musul ve Kerkük bölgesini ilhak edeceği endişesiydi. Bu yüzden Irak Hükümetleri, Türkmenleri Arap toplumu içinde eriterek Türkmen nüfusunun azalması için uğraş vermişlerdir. Böylelikle Türkiye'nin Türkmenlere olan ilgisi zayıflatılmaya çalışılmıştır. Türkiye ise çoğu zaman Türkmenlere uygulanan baskıları Irak'ın iç işleri olarak değerlendirmiştir. Irak ile olan ilişkilerinin zarar görmemesi için Türkmenlere kültürel hakların verilmesi konusunda yaptığı teşebbüslerin ötesine geçmemiştir. Türkmenler, yaşadıkları sıkıntılara çözüm bulunması için Körfez Savaşı'ndan sonra siyasi alanda örgütlenmeye başlamışladır. İlk siyasi parti ve teşekküllerini bu dönemde kurmuşlardır. Irak'ta Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı bölgeler Telafer, Musul, Altınköprü, Kerkük, Tuzhurmatu, Erbil, Mendeli ve civarı olarak sayılabilir. Bugün itibariyle, Irak'taki Türkmenlerin sayısının 2.5 milyondan aşağı olmadığı tahmin edilmektedir.

In this thesis are discussed that the Turkmen living in Iraq between the years of 1926-2001, the framework of the Turkish-Iraqi relations. Political relations between Turkey and Iraq are examined and the position of the Turkmen have been dealed. After the 1926 Ankara Agreement the relations between the two countries developed rapidly. 1937 Sadabad Pact, 1946 Treaty of Friendship, 1955 Baghdad Pact, are the primary factors in the development of the Turkish-Iraqi relations. Improved relations, initially made a favorable effect on the Turkmen. However, this situation has begun to reverse since the end of the Ataturk era. Iraqi authorities have pressured on the Turkmen. Providing education in Turkmen schools were closed, Turkmen were forced migration to Kurdish regions or South of the country, taken from their homes and lands; furthermore, were subjected to painful events as the 1959 Kirkuk massacre. This kind of heavy pressure and intimidation policies continued in 2001. The reason fort his was concern Turkey will annex the region of Mosul and Kirkuk. Therefore, Iraqi goverments carried out a polity of dissolving the Turkmen population within the Arap community. Thus, Turkey's interest in the Turkmen was tried to be undermined. Turkey considered the pressure to the Turkmen as the internal affairs of Iraqi, Turkey only be appealed to the Iraqi goverment for giving cultural rights to Turkmen. After the Gulf War, Turkmen began to organize to find a solution to their troubles in the political sphere. The first political parties and formations established in this period. As heavily populated regions of the Turkmen in Iraq Telafer, Mosul, Altınköprü, Kirkuk, Tuzhurmatu, Erbil, Mendeli and vicinity can be considered. As of today, the number of Turkmen in Iraq is estimated that 2.5 million down.