Dağıtım kanalı işlem maliyetlerinin fırsatçılık ve işbirliği açısından değerlendirilmesi: Türkiye otomotiv sektörü dağıtım kanalı üzerine bir uygulama

Abstract

Bu çalışma, işbirliği ve fırsatçılığın sözleşme ilişkilerindeki karşıt rollerini işlem maliyeti yaklaşımı açısından açıklama amacıyla gerçekleştirilmiştir. Varlık özgüllüğü ve belirsizlik ortamında taraflar arasında yapılan sözleşmelerde eksikliklerin olması taraflar arasında fırsatçı davranışlara zemin hazırlamaktadır. Bu durumda taraflar varlık özgül yatırımlarını teminat altına almaya yönelik girişimlerde bulunmaktadır. İşbirliği literatürde varlık özgül yatırımları güvence altına alan bir mekanizma olarak değerlendirilmektedir. Bu anlamda bu çalışma işbirliğinin, fırsatçı davranışlardan doğabilecek işlem maliyetlerine yönelik bir savunma mekanizması olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini sorgulamaktadır. Çalışmada fırsatçılık ile işbirliği arasındaki ilişkinin değerlendirilmesinin ardından bu iki kavramın işlem maliyetleri üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir.Otomotiv sektörü hızlı ve dinamik yapısı dolayısıyla bu çalışmanın ilgi odağını oluşturmuştur. Bayilik sözleşmesi temelinde yapılanan otomotiv sektörünün dağıtım kanalının bu anlamda araştırmaya uygun bir zemin olduğu düşüncesiyle ampirik uygulama Türk otomotiv sektörü dağıtım kanalında yer alan bayiler üzerinden yürütülmüştür. Bu kapsamda literatürdeki çeşitli araştırmalardan oluşturulan bir anket formu, bayi yöneticilerine, bağlı bulundukları ASF ile ilişkilerini değerlendirmeleri için, internet üzerinden dağıtılmış, ve toplanan 54 anket üzerinden analizler yapılmıştır. Toplanan anketler, SPSS 13 ve Minitab 16 paket programları kullanılarak tahmin edilen regresyon modelleri çerçevesinde analiz edilmiştir.Bu çalışmanın, bayi ASF ilişkisinden doğan işlem maliyetlerini değerlendirmede, fırsatçılık ve işbirliğinin rolünü belirlemesi açısından literatüre katkı sağlaması beklenmektedir. Bu kapsamda fırsatçılığın belirleyicileri olarak teoride genel kabul görmüş olan varlık özgüllüğü ve belirsizliğin bu çalışmada işbirliğinin belirleyicileri olarak ele alınıp alınamayacağı sorgulanmış ve söz konusu ilişkiyi destekleyici nitelikte bulgular elde edilmiştir. Bu anlamda çalışmanın, sözleşme ilişkilerinde varlık özgüllüğü ve belirsizliğin işbirliğinin belirleyicileri olarak değerlendirilmesi yönünde elde ettiği bulgular açısından da literatüre katkı sağlaması ümit edilmektedir. Çalışmada, otomotiv sektörü dağıtım kanalını oluşturan bayilerin karşı karşıya geldikleri işlem maliyetlerinin fırsatçılık ve işbirliği boyutunda değerlendirilmesinin bu konuda alan yazınında mevcut boşluğu doldurması beklenmektedir. Bu çalışmanın hem işlem maliyeti teorisinde işlem özellikleri olarak ele alınan varlık özgüllüğü ve belirsizliğin işbirliğini açıklamadaki rolü, hem işbirliği ve fırsatçılık arasındaki ilişkiyi ampirik bulgularla destekleyerek ortaya koyması, hem de dağıtım kanalı işlem maliyetlerinin değerlendirilmesine ampirik bulgularla destek sağlaması açısından önem taşıdığı düşünülmektedir.

The aim of this study is to explain the opposite role of opportunism and cooperation in contractual relations. Contracts are incomplete, in the case of asset specificity and uncertainty. This incompleteness leads to opportunistic behaviour. In this case both sides of the contract want to safeguard its asset specific investments. In the literature, cooperation is evaluated as a mechanism to safeguard asset specific investments. In this context, this study examines whether cooperation can be thought as a defensive mechanism against tarnsaction costs which are created form opportunistic behaviours. After evaluating the relationship between opportunism and cooperation, this study examines the effects of these concepts on transaction costs.As the distribution channel is created through franchise contracts and as these contracts provide a suitable research field, the empirical research was conducted on the Turkish automotive industry distribution channel. In this context, an online survey, which was designed on the basis of prior studies in this field, was sent to the managers of franchisees to evaluate their franchisors. 54 surveys were collected and analyzed by regression models run statistical programs SPSS 13 and Minitab 16.It?s expected that, this sudy will contribute to the literature in determining the role of opportunism and cooperation to evaluate the transaction costs created from the relationship of franchisee and franchisor. In this context, this study examines whether the determinants of opportunism like asset specificity and uncertainty could be considered as the determinants of cooperation. The findings about the evaluation of asset specificity and uncertainty as determinants of cooperation in contractual relations are expected to make contributions to the literature. It?s also expected that, this study will contribute to the research field in the context of evaluating transaction costs of franchisees through opportunism and cooperation. This study has thought to have an importance for both evaluating the role of asset specificity and uncertainty in determining the cooperation, and supporting the relation between opportunism and cooperation with empirical results. Another important feature of this study comes from the evaluation of the transaction costs of distribution channel through opportunism and cooperation and supporting this context with empirical findings.