Tokak 157/37 arpa çeşidine farklı doz, süre ve sıcaklıkta uygulanan EMS (ethyl methane sulphonate)in M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkisi

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi TOKAK 157/3 7 ARPA ÇEŞİDİNEK FARKLI DOZ,- SÜRE VE SICAKLIKTA UYGULANAN EMS (Ethyl Methane Sulphonate) 'IN J^ BİTKİLERİNİN BAZI ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ Ali ŞENAY Ankara üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabil im Dalı Danışman: Doç. Dr. Günal AKBAY 1988, Sayfa :48 Jüri: Prof.Dr. Emin TUGAY Doç.Dr. Günal AKBAY Yrd.Doç.Dr. C. Yasar ÇİFTÇİ Bu araştırma, 1987 yılında A.ü. Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümünde yapılmıştır. Arasfexrmanın amacı, arpada mutagen olarak kullanılan EMS' in değişik dozlarının, farklı uygulama ortamı sı caklıklarında ve farklı sürelerde uygulanmasının, M., bit kilerinin çeşitli özellikleri üzerindeki etkilerini belirlemektir. Bu amaçla, materyal olarak ülkemizde en yaygın, üretimi yapılan Tokak 157/37 arpa çeşidi kullanılmış >'. mutagen olarak EMS'ın %02 ve %Û4 dozları, 20°C ve 30°C uygulama ortamı sıcaklığında, 6 ve 12 saatlik sürelerle uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; 1. Çıkış oranında, değişik EMS dozlarının, farklı uygulama ortamı sıcaklığı ve farklı uygulama süresinde uygulanmasıyla kontrol ve M, bitkilerinin toprak yüzeyine çıkışını geciktirdiği, ancak` gecikmenin toprak yüzüne =ç ikan bitki sayısına etkide bulunmadığı belirlenmiştir. Çıkış oranında doz.x süre interaksiyonu ile dozlar arasında önemli düzey de farklılıklar olmuştur.IV 2. İlk yaprak uzunluğunda, dozu sıcaklık x süre, sıcaklık süre, doz x süre, doz x sıcaklik interaks iyonlar x ile dozlar, süreler ve sıcaklıklar arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur. 3. Fide boyunda, doz x sıcaklık x süre, doz x sıcaklık, doz x süre, sıcaklık x süre interaksiyonlar x ile süreler ve sıcaklıklar arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur. 4. Kök uzunluğunda, -doz x süre, doz x sıcaklık interak- siyonları ile dozlar, sıcaklıklar ve süreler arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur. 5. Tohum tutma (fertilite) oranında, sıcaklık x süre, doz x süre, doz x sıcaklık interaksiyonları ile dozlar, - sıcaklıklar ve süreler arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur. Bu sonuçlar, farklı sıcaklık ortamında., farklı sürelerle, değişik EMS dozları uygulanan Tokak 157/37 arpa çeşidinin M-_ bitkilerinde çıkış oranı, ilk yaprak uzunluğu, fide boyu, kök uzunluğu ve tohum tutma (ferti lite) oranı üzerinde genellikle önemli ve olumsuz etkiler oluşturmaktadır. Ayrıca, uygulanan EMS dozu, uygulama ortamıx sıcaklığı ve uygulama süresindeki artışların olumsuz etkileri arttırdığı gözlenmiştir. Bu bulgulardan yararlanarak, mutasyona uğramış- bitkilerin M, generasyonunda bu özellikler üzerinde yapılacak seleks iyonlarla ve kolayıkla ay xrted ilebileceği anlaşılmaktadır. ANAHTAR KELİMELER: Tokak 157/37 arpa çeşidi, Hordaum- vurgare L., mutasyon, mutasyon xslahx, EMS (Ethyl Methane Sulphonate) doz, uygulama ortamx sxcaklxgx, -uygulama süresi, ön yıkama süresi, son yıkama süresi.

SUMMARY Masters Thesis THE EFFECTS OF DIFFERENT DOSES OF EMS APPLIED UNDER VARIOUS CONDITIONS AND TEMPE RATURES ON THE SOME CHARACTERS IN ^ PLANTS OF TOKAK 157/37 TWO-ROWED BARLEY VARIEOY Ali SENAY.`: Ankara` University Graduate School of Natural and Applied Sciences ',, _. -: Department ?- of Agronomy Supervisor: Assoc. Prof.Dr. Günal AKBAY 1988, Page: 48 Jury : Prof. Dr. Emin TUGAY Assoc. Prof.Dr. GUnal AKBAY Asst.Prof.Dr.C. Yaşar ÇİFTÇİ This research was conducted at the Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, University of Ankara in 1987. The aim of this research was to determine the effects of different doses of EMS which was applied at various periods and under different treatment conditions or': the some characters of M, plants. Two-rowed barley variety Tokak 157/37 which have been produced extensively in our country, was used as material and also doses of 0,2% and 0,4% of EMS, at 20°C and 30°C, for 6 and 12 hours were applied. According to the results of this research: 1. The different doses of EMS which were applied under various treatment conditions and periods except treatment of 0,4% EMS, at 30°C and 12 hours have not shown significant difference in the number of viable plants which emerged on the soil surf ace, -although it has caused late germiation of the seeds. Dose X.period interaction and between the applied doses in emergence rate of M, plants were observed significant level.VI 2. In first Leaf length, the interactions of dose x temperature x period, temperature x period, -dose x period and dose x temperature were significant at the level 1%. The differences between doses, temperatures and periods were negative and significant. 3. In seedling height, -the significant and negative differences were obtained between doses, temperatures and periods. The interactions, dose x temperature x period, temperature x period, -dose x period and dose x temperature were found to be significant at. the level 5% or 1%. 4. The differences between doses, temperatures and periods. In root length -were observed to be significant and negative directions. The interactions of dose x period and dose x temperature were significant at the level 1%. 5. There were significant and negative differences between doses, temperatures and periods in seed setting ratio (fertility). The interaction of temperature x period, dose x period and dose x temperature in this characters were significant at the level 5% or 1%. This results have shown that various doses of EMS which were applied at different period and conditions have caused significant and negative effects on the characters of emergence rate, firsh leaf length, seedling height, root length and seed setting ratio (fertility) in M, plants of Tokak 157/37 two-rowed barley variety. As expected, a negative correlation exists with increasing dose rates. These results have also shown that mutated plants may be observed easily to be done selections for these characters in M, plants. KEY WORDS: Tokak 157/37 Two-Rowed Barley Variety, Hordeum vulgar e L., Mutation, Mutation Breeding, Ethyl Methane Sulphanate, Dose, temperature of treatment conditions, period of treatment, pre-soaking, post washing.