İç Anadolu ayvalarında seleksiyon çalışmaları

Abstract

Ill ÖZET Doktora Tezi İÇ ANADOLU AYVALARINDA SELEKSİYON ÇALIŞMALARI Mustafa Kemal GÜNGÖR Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Mahmut AYFER 1989, Sayfa : 119 Jüri: Prof. Dr. Mahmut AYFER Prof.Dr. Mehmet DOKUZÛ?UZ Prof.Dr.Menşure ÇELİK Bu seleksiyon çalışması, İç Anadolu Bölgesi ve buna yakın yörelerdeki üstün nitelikli yerel ayva tiple rini belirlemek, standart çeşit özelliği gösterenleri sap tamak ve özel ıslah karakteri gösterenleri ileride yarar lanmak üzere korumaya almak amacıyla yapılmıştır. Çalışmalar, İç Anadolu Bölgesindeki Ankara, Çan kırı, Eskişehir, Kırşehir, Yozgat illeriyle, Karadeniz Böl gesinin geçit iklim alanlarında yer alan Amasya, Çorum ve Kastamonu illerinde yapılmış; Eşme ayvasının yaygın olarak yetiştirildiği Sakarya ili de çalışma kapsamı içine alınmış tır. Üç yıl (1985-1987) süren seleksiyon çalışmaları sonucu 82 tip belirlenmiş, her tipten alınan 25-30 meyve üzerinde; meyve boyutları, ağırlık, şekil, kabuk rengi, ka buk parlaklığı, tüylülük, pürüzlülük, sap ve çiçek çukuru özellikleri, meyve et rengi, meyve eti sertliği, usare ran dımanı, kuru madde, asit, tanen, toplam pektin, boğuculuk, aroma, sululuk, meyve eti dokusunun niteliği, tad ve lez zet gibi kalite özellikleri incelenmiştir. Tiplerin en düşük ve en yüksek ortalama değerleri ne göre: meyve ağırlığı, 164.40-595.75 g (50 tipte 300 g'ınüzerinde); meyve eti sertliği, 11.08-24.29 kg/cm (40 tipte 16.0 kg/cm 'den az); usare randımanı, % 43.2- 64.6 (50 tipte % 55'in üzerinde); kuru madde, % 11.4- 20.4 (48 tipte % 15'in üzerinde); asit, % 0.71-1.82 (25 tipte ?o 1.0' in altında); kuru madde-asit, 7.80- 20.98 (36 tipte 15'in üzerinde); Tanen, 0.80-3.48 g/l (48 tipte 2.0 g/l'den az); toplam pektin, 5. 05-16. 25 g/l (37 tipte 12.0 g/l'den fazla) bulunmuştur. İncelenen kalite özelliklerinden elde edilen veriler, tartılı derecelendirme yöntemiyle değerlendi rilmiş tipler, sofralık ve sanayie uygunluk özellik lerine göre sıralanmıştır. Toplam kalite puanları dik kate alınarak sofralık taze tüketime ve sanayide işle meye en uygun 9'ar tip belirlenmiş bunlardan 3'ü,2605 (Çengelköy), 5403 (Eşme), 2609 (Ekmek) her iki özellik bakımından da üstünlük göstermişlerdir. ANAHTAR KELİMELER: Ayva, ayva tipleri, klon seleksiyonu, pomoloji, meyve kalite özellikleri, sofralık ayva, sanayie uygun ayva, ta nen, toplam pektin.

ABSTRACT Doctor of Philosophy Thesis SELECTION STUDIES ON CENTRAL ANATOLIA'S QUINCE TREES Mustafa Kemal GÜNGÖR Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Horticulture Supervisor: Prof. Dr. Mahmut AYFER 1989, Page: 119 Jurry: Prof. Dr. Mahmut AYFER Prof.Dr. Mehmet D0KUZ0?UZ Prof.Dr.Menşure ÇELİK This selection works were designed to determine local quince types of Central Anatolia and its neighboring regions, to find out individuals that have standart varie ties, properties, and to preserve those which show special breeding characteristics. Studies were conducted out in Ankara, Çankırı, Eski şehir, Kırşehir and Yozgat provinces of Central Anatolia; Amasya, Çorum and Kastamonu provinces of the transitional section of the Black Sea region. Sakarya province, in which Eşme cultivar is widely grown, was also included in the re search. During three years (1985-1987) 82 quince types were found, and from the samples of 25-30 fruits taken of each type the following measurements and evaluations were made: fruit size, weight, shape, skin color, skin bright ness, featheredness, roughness (surface topography), the properties of stylar and petiolar ends, flesh colour, flesh firmness, juice ratio, soluble solids, acid, tannin, totalVI pectins and some sensitive properties such as suffoca- tingness, aroma, juiciness, flesh quality, and taste. According to minimum and maximum averages the following figures been determinet weights, 164.4-595.75 g (above 300 g in 50 types); flesh firmness, 11.08-24.29 ? 2 kg/cm^ (less than 16.0 kg/cm in 40 types); soluble solids, 11.4-20.4 percent (above 15 percent inc 48 types); acid, 0.71-1.82 percent (below 1.0 percent inc 25 types), dry matter-acid ratios, 7.8-20.98 (above 15.0 inc 36 types); tannin, 0.80-3.48 g/1 (less than 2.0 g/1 for 48 types); total pectin, 5.05-16.25 g/1 (in 37 types, more than 12.0 g/1). The data gathered from the investigated quality characteristics were applied to a Weighted Range Test, and types were named as table cultivars and processing culti- vars according to their fruit qualities. Upon consideration of total quality points, nine types were selected for tab le consumption and nine for processing by industry. 3 of them (2605 `Çengelköy`, 5403 `Eşme`, and 2609 `Ekmek` have shown superior quality for both consumption types..KEY WORDS: Quince, quince types, clonal selections, pomo logy, fruit quality characteristics, table quince, prossesing quince, tannin, total pectin