Macar fiği (vicia pannonica crantz.)nin tohum özellikleri ve tohum büyüklüğünün ot verimine etkileri üzerine araştırmalar

Abstract

Ill ÖZET Yüksek Lisans Tezi Macar Fiği (Vicia pannonica Crantz.)'nin Tohum Özellikleri ve Tohum Büyüklüğünün Ot Verimine Etkileri Üzerine Araştırmalar Hüseyin KALEBOZAN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ömer BAKIR 1989, Sayfa: 39 Jüri: Prof. Dr. Ömer BAKIR Prof. Dr. İhsan ÖZKAYNAK Prof. Dr. Ahmet ERAÇ Bu araştırma İ987-1988 yılında Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Kayseri Yem Bitkileri Üretme İstasyonu Müdürlüğü arazisinde yapılmıştır. Araştırmanın amacı, son yıllarda yurdumuzda yetiştirilmeye başlanan, özellikle Çan kırı ve Çorum illerinde oldukça yaygın bir şekilde tarımı yapılan ve ülkemiz için yeni bir yem bitkisi olan Kaçar fiğinin tohum özelliklerini belirlemek ve tohum büyüklüğü nün ot verimine etkilerini incelemektir. Diğer ülkelerde de pek yaygın bir şekilde yetiştirilmediği için bu bitki üze rindeki bilgilerimiz yeterli bir düzeyde değildir. Ayrıca, ithâl edilen ve ötedenberi elimizde bulunan mac ar fiği to humlarının birçok bakımlardan ve özellikle tohum büyüklüğü bakımından oldukça geniş bir varyasyon göstermesi, böyle bi : araştırma ile bu bitki üzerindeki bilgilerimizin takviye edilmesi zorunlu olmuştur.IV Araştırmada elde edilen sonuçlara göre; 1. Macar fiği tohumlarının % 41,25 i 2,7 mm den büyük % 39,37' si 2,7 mm ile 2,4 mm arasında ve % 18, 12' si ninde 2,4 mm den küçük tohumlar olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, % 1,26 oranında 2, 2 mm den küçük tohumların olduğu anlaşılmış, fakat bunlar araştırmamızda dikkate alınmamıştır. 2. Büyük, orta ve küçük macar fiği tohumlarının bintane ağırlıkları sırası ile 53,75 gr, 44,23 gr ve 37,87 gr olarak bulunmuş ve büyüklük bakımından sınıflandırılmamış, karışık tohumun bintane ağırlığınında 44,72 gr olduğu görül müştür. 3. Macar fiği tohumlarının ortalama çimlenme hızı % 78,0 ve çimlenme gücü de % 88,5 olarak bulunmuştur. 4. Macar fiği tohumlarının ortalama sürme hızı % 75,25 ve sürme gücü de % 84,0 olarak saptanmıştır. 5. Macar fiği tohumlarının % 4 ünün sert tohum, % 4,5 inin anormal çim ve % 3 ününde ölü tohum olduğu gö rülmüştür. 6. İncelenen tohumların % 37,75 inin iki yandan kesilmiş yassı tohum, % 35,50 sinin bir yandan kesik tohum ve geri kalan % 26,75 inin de yuvarlak şekilli olduğu gö rülmüştür. 7. Tohum renginin oldukça büyük bir varyasyon gös terdiği, açık veya koyu kahverengi ile esmer, koyu esmer ve siyah arasında değiştiği ve bazılarında mozayik şeklinde karışık renkli olduğu görülmüştür. 8. Büyük, orta ve küçük tohumlardan meydana gelen bitkilerin yeşil ve kuru ot verimleri arasında önemli fark ların bulunduğu anlaşılmıştır. Büyük tohumlar 2003,9 kg/dö ' orta tohumlar 1884,9 kg/dö ve küçük tohumlar da 1651,4 kg/dö yeşil yem üretmişlerdir. Verim açık havada kurutulmuş kuru ot olarak büyük tohumlarda 550,6 kg/dö, orta tohumlarda 505,9 ve küçük tohumlarda da 440,6 kg/dö U bulmuştur. Tar tılı ortalama olarak yeşil ot verimi 1875,2 kg/dö ve kuru ot verimi de 506,1 kg/dö olarak bulunmuştur. 9. Macar fiğinin Kayseri Bölgesinde ekonomik bir şekilde yetiştirilebileceği anlaşıldığından köylüleretavsiye edilebileceğine karar verilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Macar fiği, tohum büyüklüğü, bintane ağırlığı, çimlenme hızı, çimlenme gücü, sürme hızı, sürme gücü, tohum şekli, tohum rengi, yeşil ot verimi, kuru ot verimi.

VI ABSTRACT Masters Thesis INVESTIGATIONS ON SEED CHARACTERS AND EFFECTS OF SEED SIZE OF HUNGARIAN VETCH (Vicia pannonica Crantz.) ON FORAGE YIELD : Hüseyin KALEBOZAN Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agronomy Supervisor: Prof. Dr. Ömer BAKIR 1989, Page: 39 Jury: Prof. Dr. Ömer BAKIR Prof. Dr. İhsan ÖZKAYNAK Prof. DR. Ahmat ERAÇ This study was conducted in the experimental fields of Ministry of Agriculture, Kayseri Forage Crops Seed Increasing Station in 1987-1988. The aim of this research work was to get scientific information on the seed charac ters of hungarian vetch which was recently grown in our country, especially in Çankırı and Çorum provinces and to sludy effects of seed size on forage yield. We do not have sufficient information on this plant, because it is not grown very much in the other countries, either. Besides this,.imported and produced hungarian vetch seeds showed very big variation concerning in various seed characters and espe cially in seed size. This variability forced us to make this research work to get some more information about this forage crop.VII According to the research results: 1. It was found that 41.25 % of the hungarian vetch seeds were greater than 2.7 mm, 39.37 % was between 2. 7 mm and 2.4 mm and 18.12 % was smaller than 2.4 mm. Besides these, 1.26 % of the hungarian vetch seed was smaller than 2.2 mm, but this small group was not considered in this experiment. 2. Thousand seed weight of these big, medium and small seed groups were 53.75 gr, 44.23 gr and 37.87 gr, respectively, while the thausand seed weight of unclassified original seed was 44.72 gr. 3. The average germination rate of hungarian vetch seed was 78.0 %f while the total germination was 88.5 %. 4. The average emergence rate of hungarian vetch seed was 75.25 %, while the total emergence was 84.0 %. 5. It was found that, 4 % of the hungarian vetch seed was hard seed, 4.5 % was abnormal seeds and 3 % was dead seed. 6. 37.75 % of the observed seeds were flat, as if cut from both sides, 35.50 % cut from one side and the remaining 26.75 % was round seeds. 7. It was observed that, the seed colour showed a relatively wide variation and varied from light to dark brown to dark and black, while some of them was mosaic of various colours. 8. It was found that, there were significant diffe rences of the green and dry forage yields of big, medium and small seeds. Big seeds produced 2003.9 kg/da, while the medium and small seeds produced 1884.9 kg/da and 1691.4 kg/da of green forage, respectively. Air dry forage yield was 550.6 kg/da, 505.9 kg/da and 440.6 kg/da in big, medium and small seeds. The green forage yield as weighted average was 1875.2 kg/da, while it was 506.1 kg/da as air dry hay. 9. It was concluded that, hungarian vetch can be grown economically in Kayseri region and it can safely beVIII recommended to the villagers, KEY WORDS: Hungarian vetch, seed size, thousand seed weight, germination rate, germination power, emergence rate, emergence power, seed shape, seed colour, Green forage yield, dry forage yield.