Arpa (Hordeum vulgare L.)da uygulanan EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozları, yıkama suyu sıcaklık ve süresinin M1 ve M2 bitki özelliklerine etkileri

Abstract

İÜ ÖZET Doktora Tezi ARPA (Horâeum vulgare L.)'da. UYGULANAN EMS (Ethyl Methane Sulphonate ) DOZLARI, YIKAMA SUYU SICAKLIK VE SÜRESİNİN Mı Ve M2 BİTKİ ÖZELLİKLERİNE ETKİLERİ Saime ÜNVER Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabil im Dalı Danışman: Prof. Dr. Günal AKBAY 1989, Sayfa: 132 Jüri: Prof.Dr. Didar ESER Prof.Dr. İbrahim GENÇ Prof.Dr. Günal AKBAY Bu araştırma, 1987-1989 yıllarında A. ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünde yapılmıştır. Araştırmanın amacı ; iki farklı EMS dozu uygu lanan arpa tohumlarının, uygulama sonrası farklı süre ve sıcaklıklarda yıkanmasının Mı ve M2 bitkilerinin ba zı özellikleri üzerindeki etkilerini belirlemektir. Bu amaçla; materyal olarak Obruk-86 iki sıralı arpa çeşidi nin orjinal tohumları, mutagen olarak da EMS'm 0.002 ve 0.004 dozları kullanılmış ve tohumlar uygulama sonrası 5°C, 15°C, 25°C ve 35°C deki su ile 3 ve 6 saat süreyle yıkanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre» EMS dozlarındaki artış, farklı süre ve sıcaklık- lardaki yıkamalarda -, Mı ve M2 bitkilerinin ele alman ka- rekterleri üzerinde, yıkama süresi ve sıcaklığına bağlı olarak olumsuz yönde ve önemli düzeyde farklılıklar oluş turmuş ve doz arttıkça bu karakterlere ait değerler azal mıştır.iv Yıkama süresindeki artış; farklı EMS dozu ve yıkama suyu sıcaklığında Mj_ ve M2 bitkilerinin ele alı nan karakterlerinde olumlu yönde ve önemli düzeyde fark lılıklar oluşturmuş ve yıkama süresi arttıkça karakter lere ait değerlerde artmıştır. Yıkama suyu sıcaklığındaki artış j farklı EMS dozu ve yıkama süresinde, M^ ve M2 bitkilerinin ele alı nan karekterlerinde olumsuz yönde ve önemli düzeyde fark lılıklar oluşturmuş ve yıkama suyu sıcaklığı arttıkça ka- rekterlere ait değerler azalmıştır. Bu bulgular» arpa tohumlarına uygulanan farklı EMS dozları, yıkama süreleri ve yıkama suyu sıcaklıkla rının, Mı ve M2 bitkilerinin ele alınan özellikleri üze rindeki etkilerinin farklı olduğunu göstermektedir. Bu farklılıklar EMS uygulamalarında? en az ölüm (letalite) ile en yüksek mutasyon frekansı elde edebilmek için, uy gulama sonrası yapılacak uygun yıkama süre ve sıcaklık larının belirlenmesine katkıda bulunacaktır. ANAHTAR KELİMELER: Obruk-86 iki sıralı arpa çeşidi, : Hordeum vulgare L., mutasyon ıslahı, mutagen, EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozları, Phosphate buffer, uygulama sonrası yıkama süresi, uygulama son rası yıkama suyu sıcaklığı, klorofil mutasyonları, mutasyon frekansı.

SUMMARY Ph. D. Thesis THE EFFECTS OF DIFFERENT DOSES OF EMS (Etpyl Methane Sulphonate) AND THE TEMPERATURES AND PERIODS OF POST WASHING APPLIED ON THE SOME CHARACTERS IN Mt 'AND M2 PLANTS OF BARLEY (Hordeum vulgare L. ) Saime ÜNVER Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agronomy Supervisor: Prof. Dr. Günal AKBAY 1989, Page: 132 Jury: Prof.Dr. Didar ESER Prof.Dr. îbrahim GENÇ Prof.Dr. Günal AKBAY This research was conducted at the Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, University of Ankara in 1987-1989. The aim of this research was to determine the effects of different doses of EMS and post washing at various temperatures for different periods after treatment on the some characters in M. and M_ plants of Barley. Two rowed barley variety Obruk-86 was used as material and also doses of 0,2 % and 0,4 % of EMS were applied. The seeds treated were washed in running water at 5°C, 15°C, 25°C and 35°C for 3 and 6 hours. According to the results of this researchf In post-washing at different temperatures for various periods, the increasing of EMS doses have caused significant differences which were negative direction on all characters observed in Mi and M2 plants related to the temperatures and periods of post-washing.vi In post-washing at different temperatures after treatment with various doses of EMST the extending of post-washing period have caused significant differences which were positive direction on the all characters observed in Mi and M2 plants related to the increasing of post-washing temperatures. In post washing for various periods after treatment with different doses of EMS the increasing of post-washing temperatures have caused significant differences which were negative direction on the all characters investigated in Mi and M2 plants. There were a decrease all characters with increasing of post washing temperature. It was observed that the post-washing at different temperature for various periods of seeds treated with EMS have resulted in varying effects on the characters investigated in Mi and M2 plants. These differences will help researchers to determine the most suitable post-washing periods ant temperatures after treatment with various EMS doses to have the highest mutation frequency with the lowest lethality. KEY WORDS: Obruk-86 Two-rowed barley variety, Hordeum vulgare L. mutation breeding, phosphate buffer, EMS (Ethyl Methane sulphonate ) period of post- washing after treatment, temperature of post- washing after treatment, chlorophyll mutations, frequency of mutation.