Erzurum-Pasinler yöresi meralarının bazı toprak özellikleri ile mera kalite derecesi arasındaki ilişkiler

Abstract

ÖZET Y. Lisans Tezi ERZURUM-PASİNLER YÖRESİ MERALARININ BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ İLE MERA KALİTE DERECELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER Arife AV AĞ Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Mustafa Y. CANBOLAT Bu araştırma, Erzurum-Pasinler yöresi meralarının toprak özelliklerini saptamak, toprak özellikleri arasındaki ilişkileri toprağın strüktürel duyarlılığını da esas alarak değerlendirmek ve mera kalite derecesine göre toprak özellikleri arasındaki değişimi ortaya koymak amacı ile yürütülmüştür. Bozulmuş 82 toprak örneği üzerinde fiziksel ve kimyasal analizler yapılmış ve bu alanların mera kalite dereceleri belirlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre; toprakların kum içeriği %20.79-82.12, silt içeriği % 12.26-5 1.83, organik madde içeriği %0.75~8.12, pH 5.39-7.25, kireç içeriği, %0.00-27.42, katyon değişim kapasitesi 4.31-39.81 me/100g, Ca+Mg 12.40-90.73 me/100g, değişebilir sodyum 0.05-5.87 me/100g, değişebilir potasyum 0.26-10.02 me/100g, kütle yoğunluğu 0.90-1.57 g/cm3, agregat stabilitesi % 0.73-72.18, toprak aşınım faktörü (K) 0.04-0.64, dispersiyon oranı 5.29-53.81, perkolasyon oranı 0.39-1.45, erozyon oranı 4.58-97.28, hidrolik iletkenlik 2.26-50.82 cm/h, tarla kapasitesi %7.22-36.89, solma noktası %4.17- 24.03, yarayışlı nem içeriği %3. 05-12. 86, toplam azot % 0.04-0.41 ve toplam fosfor 1.54-11.0 kg/da arasında saptanmıştır. Araştırma alanı meralarının kalite derecelerine göre sınıflaması sonucunda meraların %30'u zayıf, %20'si çok zayıf, %46'sı orta ve %4'ü de iyi mera sınıfında yer almıştır. İstatistiksel değerlendirme amacı ile uygulanan korelasyon ve regresyon analizlerinde kum, kil, silt+kil, organik madde, kireç, katyon değişim kapasitesi, Ca+Mg bağımsız değişken, agregat stabilitesi, kütle yoğunluğu, toprak aşınım faktörü, dispersiyon oranı, perkolasyon oranı, erozyon oranı, hidrolik iletkenlik tarla kapasitesi, solma noktası, yarayışlı nem içeriği bağımlı değişken olarak alınmıştır. Yapılan varyans analiz sonuçlarına göre, mera kalite derecesi bakımından toprak organik madde içeriği tarla kapasitesi, solma noktası ve yarayışlı nem içeriği önemli bulunmuştur. Topraklar aşınım indeksleri açısından değerlendirildiğinde yöre meralarının %85'inin erozyona karşı dayanıksız olduğu sonucuna varılabilir. 2002, 46 sayfa Anahtar kelimeler: Mera kalite derecesi, toprak fiziksel özellikleri, toprak kimyasal özellikleri, strüktürel duyarlılık, vejetasyon

ABSTRACT MSc. Thesis RELATIONS BETWEEN SOME SOIL CHARACTERISTICS AND THE RANGE QUALITY DEGREES OF ERZURUM-PASINLER RANGELANDS Arife AV A? Atatürk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Soil Supervisor: Doç. Dr. Mustafa Y. CANBOLAT This study was conducted to determine the soil characteristics of the grasslands in Erzurum-Pasinler environs, to evaluate the relationships amongst the soil characteristics with special consideration on structural sensitivity of the soil, and also to determine the change between soil characteristics by grassland quality degrees. Physical and chemical analysis of the 82 corrupted soil samples were done and quality degrees of these areas were determined. According to the results, sand, silt, organic matter, lime content of the soils varied between 20.79-82.12%, 12.26-51.83%, 0.75-8.12%, 0.00-27.42% and 3.05- 12.86% respectively. In addition, total nitrogen, phosphorus, Ca+Mg, amount of the soils were 0.04-0.41, 1.54-11.0 kg/ha while variable sodium, variable potassium were 0.26-10.02 me/100g and 0.05-5.87 me/100g respectively. Moreover, pH, cation change capacity, density, aggregate stability and erosion factor of the soils were between 5.39- 7.25, 4.31-39.81 me/100g, 0.90-1.57 g/cm3, 0.73-72.18% and 0.04-0.64 respectively. On the other hand, dispersion, percolation and erosion rates of the soils varied between 5.29-53.81, 0.39-1.45, 4.58-97.28 while hydraulic conductivity, field capacity and wilting point of the soils were 2.26-50.82 cm/h, 7.22-36.89% and 4.17-24.03 respectively. As a result of the classification of the grasslands it was found that 30, 20, 46 and 4 % of the grasslands in the study area were in poor, very poor, moderate and good condition. In statistical analysis, cation change capacity, Ca+Mg, sand, clay, silt+clay, organic matter and lime contents of the soils were taken as independent variables while aggregate stability, density, erosion factor, dispersion, percolation and erosion rates, hydraulic conductivity, field capacity, wilting point, useful moisture content were taken as dependent variables. According to variance analysis results variation between grassland quality degree and organic matter content, field capacity, wilting point and useful moisture content were found to be significant. Also it was found that 85 per cent of the grasslands in the study area were feeble against erosion. 2002, 46 pages Keywords: Grassland quality degree, soil phsical characteristics, soil chemical characteristics, structural sensitivity, vegetation