Mısır (Zea mays L. ) ve fasulye (Phaseolus vulgaris) bitkilerinin gelişimi ve mineral içeriği üzerine farklı tuz uygulamalarının etkisi

Abstract

ÖZET Y. Lisans Tezi 7; /^/£ZÇ MISIR VE FASULYE BİTKİLERİNİN GELİŞİMİ VE MİNERAL İÇERİĞİ ÜZERİNE FARKLI TUZ ÇEŞİTLERİNİN ETKİSİ Musa MALKOÇ Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Adil AYDIN Bu çalışma, Atatürk Üniversitesi Çiftlik arazisinden alınan toprak örneğinde farklı dozlarda uygulanan çeşitli tuzların bazı toprak özellikleri ile mısır ve fasulye bitkilerinin kuru madde miktarlarına etkisini belirlemek amacıyla sera koşullarında yapılmıştır. Denemede 6 tuz, 4 doz, 2 bitki ve 3 tekerrürlü ( 6x4x2x3=144 saksı) olmak üzere kurulmuştur. Denemede her saksıya fırın kurusu ağırlık esasına göre 2 kg toprak konulmuştur. Tuz dozları 0, 2.0, 4.0 ve 6 gr / kg toprak (0, 4.0, 8.0 ve 12.0 gr/saksı) olup, saksılara ayrı ayrı karıştırılmış, yaklaşık 1 ay bekletildikten sonra her saksıya 5 adet tohum ekilmiş, çimlenmeden sonra mısır ve fasulye ekilen saksılarda 1 adet bitki bırakılmıştır. Bitki gelişme periyodu süresince fenolojik gözlemlerle bitki gelişmesi takip edilmiş ve gerektiğinde saf su ile sulama yapılmıştır. Çimlenmeden yaklaşık 10 hafta sonra bitkiler hasat edilip, kurutulup, tartılarak kuru madde miktarları belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler genel olarak değerlendirildiğinde farklı tuz uygulamalarının, mısır ve fasulye bitkisinin yetiştirildiği toprağın pH ve tuzluluk düzeyi yanında bitki gelişimi ve kuru madde miktarını da önemli düzeyde etkilemiştir. Toprak pH'sı üzerine uygulanan tuz çeşit ve dozunun etkisi oldukça önemli olup, en yüksek toprak pH artışı CaCl2 tuzunun en yüksek dozunda elde edilirken, en düşük artış NaS04 tuzunun 2gr/kg toprak dozundan elde edilmiştir. Mısır bitkisinin kuru madde miktarı üzerine tuz dozlarının etkisi incelendiğinde, bütün tuz çeşitlerinde uygulanan tuz miktarı arttıkça kontrole göre önemli derecede kuru madde azalışı söz konusu olup, en yüksek dozda en fazla kuru madde azalışı elde edilmiştir. Bu azalış tuz çeşitlerine göre farklılık göstermiş olup, en etkili tuz çeşidi CaS04 tuzu olurken en düşük etkiyi NaCl tuzu göstermiştir. Fasulye bitkisinde ise tuz dozlarının etkisi mısır bitkisiyle benzerlik göstermiş olup, doz arttıkça bütün tuz çeşitlerinde kontrole göre önemli derecede azalışlar elde edilmiştir. Fasulye bitkisinde artan tuz dozlarının kuru madde içeriğinde meydana getirdiği azalış mısır bitkisine oranla çok daha yüksek oranda gerçekleşmiştir. Tuzların fasulye bitkisinin kura madde içeriği üzerine etkisi farklı şekilde ortaya çıkmış olmuş olup, kuru madde azalması üzerine en az MgS04, en fazla NaCl etkili olmuştur. Ayrıca artan dozlarda uygulanan Na, Ca, Mg'un CI ve S04 tuzlan mısır ve fasulye bitkilerinin mineral içeriklerinde değişimlere neden olmuştur. Bitkilerin N, P, K, Ca, Mg, Na, Fe, Mn, Zn ve Cu içerikleri genel olarak bütün tuzlarda doz arttıkça azalmıştır. Ancak Na tuzlarının uygulandığı bitkilerde doz arttıkça bitkilerin Na içeriği, Ca tuzlarının uygulandığı bitkilerde doz arttıkça bitkilerin Ca içeriği ve Mg tuzlarının uygulandığı bitkilerde doz arttıkça bitkilerin Mg içerikleri artmıştır. 2002, 41 sayfa Anahtar kelimeler: Tuz stresi, fasulye, mısır, toprak tuzluluğu, makro ve mikro element içeriği, verim,

ABSTRACT Ms.D. Thesis EFFECTS OF DIFFERENT SALT SOURCES ON ZEA MAYS AND PHASEOLUS GROWTH AND MINERAL CONTENT Musa MALKOÇ Atatürk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Soil Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Adil AYDIN This study was conducted at greenhouse conditions in order to determine the effects of different salt sources on corn and bean growth and mineral content. The soils were taken from Atatürk University research fields. Research was conducted at 2 kg plants, 3 replication (6*4*2*3=144 pot) in greenhouse condition. 2 kg soil was putted into each pot according to the owen dry weight. Salt dosages were 0, 2.0, 4.0 and 6 g kg`1 soil (0, 4.0, 8.0 and 12.0 gr pot`1). After mixing salts to the soils it was anticipated for 1 month and 5 seeds were planted in each pot. After germination 1 plant was leaved in each pot. Plant development was followed in the stage and when it was necessary plots were irrigated with pure water. After 10 weeks from the germination plants were harvested, dried and weighted to determine its dry matter. In general different salt practices not only effect pH and salts in soil but also plant development and dry matter. Salt type and doses effect was very significant in soil pH. The highest soil pH increase was determined at the highest doses of CaCfe salt. The lowest increase was determined at the dosage of 2 gr kg`1 NaSCU salt. When the doses effects of dry matter quantity in corn were examined, it was seen that while salt dosage increased the dry matter quantity decreased. This decreases was differed with the salt type. While the most effective salt was CaSC>4, NaCl showed the minor effectiveness. The result of the bean was similar to that of com. However dosage effect was much more severe than corn. The most effective salt was NaCl in corn. The minor effective salt was MgSCv Increase in the dosage of Na, Ca, and Mg salts make effect on the mineral content of each plant. N, P, K, Ca, Mg, Na, Fe, Mn, Zn and Cu content of the plants were decreased by the increase of dosage. But with the increase of Na, Ca, and Mg salts, the Na, Ca and Mg contents of the plants were increased, respectively. 2002, 36 pages Keys words: Salt stress, Zea mays, phaseolus, soil salinity, yield, macro and micro mineral content