Tarihi süreç içerisinde Anadolu mezarlıkları ve çağdaş bir yaklaşımla Ankara kenti için örnek bir mezarlık planlaması üzerinde bir araştırma

Abstract

Tarih öncesi insandan bu yana, ölüler iklimsel zararlardan, vahşi hayvanlardan korunmaları amacı ve hijyenik kurallar nedeni ile toprağa gömülmüşlerdir. Nüfus artışı ve buna bağlı olarak ölümlerin artması, ölülerin bir arada bulunduğu gömü yerlerini, yani `mezarlıkları` doğurmuştur. Mezarlıklar, toplumların sosyo-kültürel yapılarına bağlı olarak gelişmiş, ölüme karşı tutumları, ölü gömme gelenekleri, dini inançları çerçevesinde biçimlenmiştir. Ayrıca, yörenin iklimsel özellikleri, bitki örtüsü gibi fiziksel özellikler, mezar yapılarını ve kullanılan bitkisel malzemenin seçimini etkilemiştir. Bu çalışmada; Anadolu toprakları üzerinde yaşamış kültürlerden başlamak üzere, günümüze değin süre gelen mezar yapıları, mezarlıklar ele alınmıştır. Özellikle; tarihi süreç içindeki Türk toplumlarında ve Anadolu'da yaşamış kültürlerin mezarlıkların yapısı, özellikleri ve biçimlenme süreci araştırılmıştır. Kentsel planlama yönünden mezarlıkların gerek fiziki boyutu, gerekse felsefi yönü ele alınarak, Ankara kenti örneğinde planlama kriterleri belirtilmiş ve konuya ilişkin örnekler sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Ölüm, mezar, mezarlık, kurgan, türbe, kümbet, Anadolu uygarlıkları, mezarlık planlaması, Ankara.

Since the prehistoric men, deads have been buried mainly in soil in order to protect the body from scavengers and the ravages of weather or for hygenic conditions and sanitation. The rapid increase of population and related increase of death are led to establishment of group burial sites such as cemeteries. Cemeteries have been developed in connection with the social and cultural structure of societies and taken a shape with the effects of dead buried customs, religion beliefs, behaviours of societies against death. In addition, climatic factors, vegetation and other physical conditions of the region influence the grave structure and the selection of planting materials at the cemeteries. In this study all grave structures and cemeteries since the beginning of the ancient civilizations in Anatolia are examined. Some examples on buried customs are given from Turk societies within the frame of historical perspective in particular, and also other ancient civilizations of Anatolia. On the other hand, the structures, characteristics forming building and changing processes of the contemporary cemeteries are also taken into consideration. As a result, cemetery design and planning criterias which should be address at the stage of urban planning in macro scale are considered during the planning proposals. Besides, the need for specific physical and philosophical structure analysis of cemetery planning is emphasized in Ankara case.Key Words: Death, grave, cemetery, kurgan, türbe, kümbet, Anatolian civilizations, cemetery planning, Ankara