Erzurum-Ilıca-Sinirbaşı deresi havzası yağış ve akım karakteristiklerinin belirlenmesi

Abstract

ÖZET Y. Lisans Tezi ERZURUM-ILICA-SİNİRBAŞI DERESİ HAVZASI YAĞIŞ VE AKIM KARAKTERİSTİKLERİNİN BELİRLENMESİ Hülya BAKIR Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Üstün ŞAHİN Ülkemizde yağış ve akış rejimleri çok düzensizdir. Birçok yörede yağışlar bitki yetiştirme döneminin dışında düşmektedir. Fazla suyun gereksinim duyulduğunda kullanılmak üzere depolanması aynı zamanda taşkınlardan oluşacak zararları da önlemektedir. Ancak, planlamalar için havzaların yağış-akış karakteristiklerinin saptanması gerekmektedir. Bu çalışma ile önemli miktarlarda kar yağışı görülen Erzurum-Ilıca-Sinirbaşı deresi havzasında 2002 su yılındaki yağış ve akış karakteristikleri belirlenmiştir. Kar örtüsü durumu, en fazla kar derinliği ile yükselti ve kar yoğunlukları arasındaki üçlü ilişkiler araştırılmış, kar su eşdeğer miktarlarının çıkarılmasına çalışılmıştır. Ölçümler çeşitli yüksekliklerde kar dolapları, kar direkleri, kar tüpü ve kar yastığı gibi ekipmanlar kullanılarak yürütülmüştür. Kar yoğunluğu ve derinliği ölçümlerine Jeoistatistiksel yöntemlerden Kriging analizi uygulanarak dağılım haritaları elde edilmiş ve topoğrafik değişimlerle kalibrasyonu sağlanmaya çalışılmıştır. Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak da kar yoğunluk ve derinlik modelleri oluşturulmuştur. Havzanın yıllık ortalama yağışı aritmetik metotla 494.6mm bulunmuştur. Yıllık yağışın mevsimlere göre dağılımı yaz %35.09, ilkbahar %33.22, sonbahar %20.18, kış %1 1.51 şeklinde olmuştur. Yağışlı gün sayısı 75 gündür. 2002 su yılında toplam akım miktarı 132.46 mm, pik debi 780 L/s olmuştur. DSİ, Snyder ve Mockus sentetik birim hidrograf yöntemlerine göre pik debiler ve pike erme süreleri de sırasıyla 0.384 m /s- 0.77 h, 0.302 m3/s-l. 18 h, 0.396 m3/s-0.77 h olarak saptanmıştır. 2003, 76 sayfa Anahtar Kelimeler: Kar, yağış, hidroloji, jeoistatistik, CBS

ABSTRACT Master Thesis DETERMINING RAINFALL AND RUNOFF CHARACTERISTICS FOR THE ERZURUM-IL1CA-SINTRBASI STREAM CATCHMENT Hülya BAKXR Atatürk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agricultural Structures and Irrigation Supervisor: Assoc. Prof. Dr.Üstün ŞAHİN In Turkey, rainfall and runoff regimes are irregular and most of rain falls during the periods in which plant growth is not excess. Storing excess water in certain periods useful for irrigation purposes and it also helps controlling floods. Rainfall and runoff characteristics are needed because of management and planning. With this study, the rainfall and runoff characteristics of the catchment in Erzurum- Ilıca-Sinirbaşı 2002 water year has been determined. Examining the snow coverage situation and water equivalent of snow cover was obtained using the depth and density measurements made in the research field. Measurements were taken by different equipments as snow pillows, snow poles, snow samplers and snow bins on different elevations. Kriking analysis, an advance interpolation technique, was used to obtain distribution of snow depth and snow density within the study area. Snow depth and density models were pregened worg Geopraphic Information System. Depths of average precipitation by using aritmetic method is 494.6 mm. Percentages of seasonal distribition for summer, spring, autumn, winter are %35.09, %33.22, %20.18 and % 11.51 respectively. The number of rainy days is 75. In 2002 water year, the total runoff of Sinirbaşı basin was 132.46 mm, peak discharge was 780 L/s. The directorate of the Goverment Water Works, Snyder and Mockus synthetic unit hydrograph methods used by, the peak discharge and time peak discharge and time peak was respectively 0.384 m3/s-0.77 h, 0.302 m3/s-1.18 h, 0.396 m3/s-0.77 h. 2003, 76 pages Keywords: Snow, precipitation, hydrology, geoistatistic, CIS n