Söke ilçesi tarım işletmelerinde pamuk üretim faaliyetinin etkinliğinin ölçülmesi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Doktora Tezi SÖKE İLÇESİ TARIM İŞLETMELERİNDE PAMUK ÜRETİM FAALİYETİNİN ETKİNLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTİRMA Duygu AKTÜRK Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Danışman : Prof. Dr. Taner KDXAL Bu çalışmanın amacı, pamuk üretimi yapan tarım işletmelerinde pamuk üretim faaliyetinin etkinliğinin ölçülmesi ölçüm ve analizlerinin yapılmasıdır. Bu kapsamda, pamuk üretim faaliyetinin kısmi verimliliklerinin, toplam faktör verimliliklerinin ve Veri Zarflama Yöntemi ile teknik ve ölçek etkinliklerinin hesaplanması amaçlanmıştır. Araştırmada Söke Ovası'nda tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemi ile 165 adet örnek işletme belirlenmiş ve araştırma verileri bu işletmelerden derlenmiştir. İncelenen işletmelerde hesaplanan kısmi verimlilik sonuçlarına göre; arazi büyüklük grupları itibariyle makine saati hariç, diğer bütün girdilerin ortalama verimlilikleri, küçük işletmelerde (1-50 dekar) daha yüksek bulunmuştur. Makine saatinin ortalama kısmi verimliliği ise 101 dekar ve üzerindeki işletmelerde en yüksek bulunmuştur (155,2kg/sa). Hesaplanan ortalama toplam faktör verimlilik oranı 2,02 olarak bulunmuştur. Arazi büyüklük grupları itibariyle, küçük ve büyük işletmelerin toplam faktör verimlilik ortalamaları işletmeler ortalamasının üzerinde bulunmuştur. Toplam faktör verimlilik oranında en yüksek değer 2,08 ile küçük arazi büyüklük grubundaki işletmelerde çıkmıştır. FarrelPe göre hesaplanan teknik etkinlik sonuçlarına göre; işletme büyüklükleri açısından küçük işletmelerdeki teknik etkinlikler daha yüksek bulunmuştur. İşletme sahiplerinin eğitim düzeyleri yükseldikçe etkinliklerin de arttığı görülmüştür. Bütüngirdileri dikkate alarak hesaplayan veri zarflama yöntemiyle bulunan sonuçlara göre; teknik olarak etkin işletme sayısı 20 dir (% 100,00). 165 işletmenin teknik etkinlik ortalaması % 83,90 olarak belirlenmiştir. İncelenen pamuk işletmelerinde hesaplanan etkinliklerin, arazi büyüklük grubuna, eğitim düzeylerine ve yerleşim yerlerine göre ortalamaları arasında fark olup olmadığı Kruskal-VVallis test istatistiği ile test edilmiştir. Arazi büyüklük grupları itibariyle, ölçek etkinliği hariç diğer etkinliklerde küçük işletmelerin diğer işletmelerden istatistiki olarak farklı olduğu bulunmuştur. İşletme sahiplerinin eğitim düzeylerine göre hesaplanan etkinliklerde, yüksek öğretim mezunu olanların teknik ve saf teknik etkinlikleri daha yüksek, ortaöğretim mezunu olanların ise ölçek etkinliğinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Ancak yapılan test sonucu eğitim düzeyleri arasında istatistik olarak önemli bir fark bulunamamıştır. Yerleşim yerlerine göre hesaplanan etkinliklerde, ilçe merkezinde oturanların teknik ve saf teknik etkinlikleri köyde oturanlara oranla daha yüksek, ölçek etkinliği açısından ise ilçede yaşayanların daha uygun ölçekte üretim yaptıkları belirlenmiştir. Ancak yapılan testler sonucunda ilçede veya köyde oturma arasında teknik ve ölçek etkinlikleri açısından istatistiki olarak fark bulunamamıştır. Bununla beraber, köyde ve üçe merkezinde oturmanın saf teknik etkinliğe etkisi bulunmaktadır. 2000, 127 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Kısmi Verimlilik, Toplam Faktör Verimliliği, Pamuk Üretiminde Teknik Etkinlik, Ölçek EtkinIiği,Veri Zarflama Yöntemi

ABSTRACT Ph.D. Thesis MEASUREMENT OF PRODUCTION EFFICIENCY : A CASE STUDY OF COTTON PRODUCTION, SÖKE Doygu AKTURK Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agricultural Economics Supervisor : Prof. Dr. Taner KIRAL The purpose of this study is to measure and to analyze the efficiency of cotton production activities in cotton producing forms. The goals of this study were focused on assessing partial productivity, total factor productivity, data envelopment analysis, and on the technical and scale efficiency of cotton-production activities. One hundred sixty-five representative cotton-producing farms were selected in the Söke Valley through a stratified random sampling method and then the relevant data were collected concerning the activities of these selected forms. Activities were grouped according to the size of land used in the cotton production and except with respect to expression of results in machine- hours, the average partial productivity of small farms (forms whose cotton area is between 1 and 50 decare) was the highest among the mean of all farms classed according to land size. In terms of machine hours however, the greatest average partial productivity (155.2 kg/h) was the highest for cotton-producing forms with a land size greater than 100 decare. The measured total factor productivity was found to be 2.02. The average total factor productivities of the small- and large- sized farms were found to be higher than the average total factor productivity of all forms of all sizes. The highest total factor productivity for small-sized forms was found to be as 2.08. When technical efficiency with respect to the size of the activity is assessed according to the method of Farrell, small-sized 111activities are observed to be the most efficient This study also shows a positive correlation between the efficiency of the activity and the educational level of the owners of these farms. According to data envelopment analysis made by considering all input, the number of farms found to be technically efficient is 20 (100.0%). The average technical efficiency of the 165 farms was determined to be 83.90%. Differences between average efficiencies of the cotton-producing farms were evaluated using the Kruskal-Wallis test All efficiency measures of the small-sized farms except for scale efficiency were found to be statistically different from farms of other sizes. When farms were grouped according to the educational level of their owners, technical and pure technical efficiency measures were observed to be higher for farms whose owners were university graduates, but scale efficiency was found to be higher on farms owned by high school graduates. Nonetheless the differences in these efficiency measures grouped according to educational level was not found to be statistically significant When efficiency measures are assessed in terms of the location of the farm settlement, technical and pure technical efficiency measures are observed to be greatest in urban locations, while scale efficiency was higher in the villages. Statistical comparisons showed no significant differences between technical and scale efficiencies according to settlement location, but significant differences were found in pure technical efficiency measures. 2000, 127 pages KEY WORDS: Partial Productivity, Total Factor Productivity, Technical Efficiency in Cotton Production, Scale Efficiency, Data Envelopment Analysis IV