Erzurum-Rize karayolu koridoru peyzaj planlaması ve manzara yolu olarak kullanıma sunulma olanakları

Abstract

ÖZET Doktora Tezi ERZURUM-RİZE KARAYOLU KORİDORU PEYZAJ PLANLAMASI VE MANZARA YOLU OLARAK KULLANIMA SUNULMA OLANAKLARI Faris KARAHAN Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Hasan YILMAZ Bu çalışma Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi' nde Erzurum-Rize (D925) devlet karayolu ve yakın çevresinde Nisan 2001-Eylül 2003 yıllan arasında yürütülmüştür. Araştırmanın amacı, Erzurum-Rize karayolu koridorunun peyzaj planlama ilkelerine göre manzara yolu olarak kullanım potansiyelini belirlemektir. Bu amaçla bir Koridor Yönetim Planı (KYP) oluşturulmuştur. KYP'ında Görsel Kalite Analizi, Rekreasyonel Turizm Potansiyeli (RTP), manzara yolu sürecine halkın katılımı ile doğal, kültürel çevre özellikleri, peyzaj onarım sorunları değerlendirilmiştir. Çalışmada, öncelikle Görsel Kalite Analizi ABD Ulaştırma Bakanlığı'nın kullandığı `Görsel Kalite Analizi Metodu` na göre, koridor 9 bölüme ayrılarak yapılmıştır. Daha sonra Rekreasyonel Turizm Potansiyeli (RTP), mevcut turizm olanakları ve Turizm Bakanlığı'nın turizmi geliştirme projeleri değerlendirilerek 3 bölümde belirlenmiştir. Halkın manzara yolu sürecine katılımı ise, Missisipi nehri yoluna uygulanan anket çalışmasının araştırma alanına uyarlanması ile elde edilmiştir. Araştırmada son olarak doğal, kültürel ve sorunlu alanların envanteri çıkarılmıştır. Araştırma sonucunda yapılan görsel değerlendirmede, ortalama görsel kalite 4.21, birlik 4.69, doğallık 4.00 ve canlılık 5.34 olarak tespit edilmiştir. En yüksek değerler görsel kalite ve canlılıkta 5.47 ve 5.34 ile K6 (Ovit dağı geçidi), birlikte 5.44 ile K7 (Sivrikaya köyü-İkizdere ilçesi), doğallıkta 6.13 ile K9 (İkizdere-Anzer yaylası) koridor bölümlerinde hesaplanmıştır. En düşük değerler ise görsel kalitede 3.39 ile K2 (Kuzgun baraj gölü-Gölyurt geçidi), birlikte 3.75 ile K4 (Pazaryolu-İspir), doğallık ve canlılıkta 2.20 ve 2.95 ile K3 (Gölyurt geçidi- Pazaryolu ilçesi) koridorlarından elde edilmiştir. Koridorun tamamına ait ortalama Rekreasyonel Turizm Potansiyeli (RTP) 2293.43, RTP 1 (Serçeme vadisi-Gölyurt geçidi) 1907.38, RTP 2 (Çoruh vadisi) 2401.48 ve RTP 3 (İkizdere vadisi) 2571.44 olarak belirlenmiştir. Erzurum-Rize karayolu kullanıcıları, yolu %17.7'lik oranla çoğunlukla manzara seyri için tercih ettiklerini ve en çok beğendikleri manzara özelliğinin %22.6'lık oranla biyolojik çeşitlilik olduğunu belirtmişlerdir. Yapılan değerlendirmede, Erzurum-Rize (D925) karayolunun manzara yolu olarak belirlenmesinin uygun olduğu sonucuna varılmış olup, bazı önerilere yer verilmiştir. 2003, 210 sayfa Anahtar Kelimeler: karayolu peyzaj planlama, manzara yolu, koridor yönetim planı, görsel kalite analizi, rekreasyonel turizm potansiyeli

ABSTRACT Ph. D. Thesis LANDSCAPE PLANNING AND POSSIBILITIES AS A SCENIC BYWAY FOR ERZURUM-RIZE HIGHWAY CORRIDOR FarisKARAHAN Atatürk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Landscape Architecture Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Hasan YILMAZ This study was carried out in Erzurum-Rize (D925) highway and its surroundings in Northeast Anatolia Region during April 2001-September 2003. The aim of the study is to determine use potential as a scenic byway in respect of landscape planning principles for Erzurum-Rize highway corridor. With this aim, a Corridor Management Plan (KYP) is suggested. The items such as visual quality analysis, recreational tourism potential (RTP), participation of society to scenic byway planning progress and naturally, culturally for environmental analysis including necessary landscape reclamation have been evaluated in KYP. In this study, firstly, Visual Quality Analysis was carried out in nine sections by using United States Federal Highway Administration's `Visual Quality Analysis Method`. Then, Recreational Tourism Potential was determined in three sections by using current tourism resources and tourism improvement projects of Turkish Ministry of Tourism. Participation of society in the scenic byway planning progress was obtained by adapting Missisipi river highway's questionnaire study and applied the research area. Finally, natural, cultural properties and lands required landscape reclamation were inventoried for this research progress. According to visual evaluation results of the research, average visual quality, unity, intactness and vividness were 4.21, 4.69, 4.00, 5.34 respectively. The highest values were determined K6 (Ovit mountain pass) with 5.47 and 5.34 for visual quality and vividness, K7 (Sivrikaya village-Ikizdere county) with 5.44 for unity, K9 (Ddzdere-Anzer plateau) with 6.13 for intactness. The lowest values were calculated K2 (Kuzgun damp-Golyurt pass) with 3.39 for visual quality, K4 (Pazaryolu-Ispir) with 3.75 for unity, K3 (Golyurt pass-Pazaryolu county) with 2.20 and 2.95 for intactness and vividness. Average Recreational Tourism Potentials throughout the corridor (RTP), RTP 1 (Serçeme valley-Golvurt pass), RTP 2 (Corah valley), RTP 3 (Brizdere valley) were 2293.43, 1907.38, 2401.48, 2571.44 respectively. Erzurum- Rize highway users declared that byway was preferred for landscape watching with %17.7 percent and all of whole landscape properties, biodiversity was admired with %22.6 percent. According to all evaluations, it was concluded that Erzurum-Rize (D925) is suitable for designating as a scenic byway and given some suggestions 2003, 210 pages Keywords: highway landscape planning, scenic byway, corridor management plan, visual quality analysis, recreational tourism potential n