Değişik metotlarla ve farklı dozlarda verilen fosforlu gübrenin yonca (Medicago sativa L. ) ve otlak ayrığı (Agropyron cristatum (L. ) Gaertn. )`nın yem verimlerine etkileri

Abstract

ÖZET Doktora Tezi DEĞİŞİK METOTLARLA ve FARKLI DOZLARDA VERİLEN FOSFORLU GÜBRENİN YONCA (Medlcago sativa L.) ve OTLAK AYRIĞI (Agropyron cristatum (L.) Gaertn.J'nın YEM VERİMLERİNE ETKİLERİ Ayniye Şule ÇEREKÇİ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet ERAÇ Bu araştırma, özellikle kurak şartlarda yetiştirilebilen bir buğdaygil yem bitkisi olan otlak ayrığı (Agropyron cristatum (L.) Gaertn.) ve bir baklagil yem bitkisi olan yonca {Medicago sativa L)'da, toprağa değişik metotlarla ve farklı dozlarda verilen fosforlu gübrenin yem verimlerine etkisinin belirlenmesi amacıyla, 1999-2001 yıllan arasında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme tarlasında yürütülmüştür. Araştırma, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Çalışmada her iki bitkiye de gübresiz (başlangıç dozu 4.78 - P0), 10 (Pı), 15 (P2) ve 20 (P3) kgP20s/da fosforlu gübre dozları, üstten serpme (M,), tohum yatağına (M2), tohum yatağının 5 cm altına (M3) ve tohum yatağının 5 cm yanına (M4) uygulanmıştır. Araştırmada, otlak ayrığı ve yoncada, m2'de fide sayısı, fide boylan, fide yaş ve kuru ağırlıkları, fosfor dozları ve verilme metotları yönünden farklılıklar göstermiştir. Otlak ayrığı ve yoncada ana sap uzunluğu ve kalınlığı, hem 2000, hem de 2001 yılında fosfor dozlarının artmasıyla yükseliş sağladığı gibi değişik verilme metotlarında da etkili olmuştur. Otlak ayrığında en yüksek ortalama kuru ot verimi, 2000 yılında P2 fosfor dozu ve M, metodunda, 2001 yılında P3 ve M/de; en yüksek ortalama kuru madde verimi 2000'de P2 ve Mı'de, 2001 'de P3 ve Mı'de; en yüksek ortalama ham protein verimi 2000 ve 2001 'de P3 ve Mı'de tespit edilmiştir. Yoncada en yüksek ortalama kuru ot verimi, 2000'de Pı ve M, 'de, 2001 'de P3 ve M4'de; en yüksek ortalama kuru madde verimi 2000 ve 2001 'de P3 ve M4'de; en yüksek ortalama ham protein verimi, 2000'de P3 ve M4'de, 2001 'de P, ve Mı'de kaydedilmiştir. Otlak ayrığı ve yoncada kum ot verimi 2000 ve 2001 yıllarında kuru madde verimi, ham protein verimi ve ana sap uzunluğu ile istatistik! olarak olumlu ve çok önemli ilişki göstermiştir. Path analizi sonucunda İse her iki bitkide de kuru madde veriminin kuru ot verimi üzerine doğrudan etkisi yüksek bulunmuş ve dolayısı ile aralarında sıkı bir ilişki olduğu anlaşılmıştır. 2003, 109 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Yonca, otlak ayrığı, m2'de fide sayısı, fide kuru ağırlığı, ana sap uzunluğu ve kalınlığı, kuru ot verimi, kuru madde verimi, ham protein verimi.

ABSTRACT Ph.D. Thesis THE EFFECTS of PHOSPHORUS FERTILIZER, APPUED In VARIOUS METHODS and DIFFERENT DOSES on FORAGE YIELDS of LUCERNE {Medlcago satlva L.) and CRESTED WHEATGRASS (Agropyron cristatum (L.) Gaertn.) Ayniye Şule ÇEREKÇİ Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agronomy Supervisor: Prof. Dr. Ahmet ERAÇ This research was carried out between years 1999 and 2001 on the experimental fields of Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Ankara University; with the purpose of determining the effects of phosphorus fertilizer applied to the soil with various methods and different doses, on forage yields of crested wheatgrass (Agropyron cristatum (L.) Gaertn) which Is a forage grass and lucerne (Medlcago satlva L.) which is a forage legume that could be grown especially under dryland conditions. The research was conducted according to experimental patterns by using split plot randomized block design with three replications. During the study, phosphorus fertilizer doses of 4.78 (without fertilizer, baseline dose - P0), 10 (Pi), 15 (PJ and 20 (P3) kgP2Os/da were applied to both crops; with methods of broadcast application (M,), applying on the seed bed (M2), band placement 5 cm directly below the seed bed (M3) and lateral band placement 5 cm next to the seed bed (M4). During the research, the number of seedlings per m2, seedling heights, fresh and dry seedling weights of both crested wheatgrass and lucerne have shown differences according to phosphorus doses and application methods. In both 2000 and 2001, In addition to the Increase observed In main stem lengths and thicknesses of crested wheat grass and lucerne as phosphorus doses Increased; different application methods have also been influential. In crested wheatgrass, the highest mean hay yield was determined with P2 phosphorus dose and Mi method in year 2000, with P3 and M, in 2001 ; In year 2000 the highest mean dry matter yield was obtained with P2 and M,, with P3 and M, in 2001; the highest mean crude protein yield In both 2000 and 2001 were obtained with P3 and M,. In lucerne, the highest mean hay yield was recorded in 2000 with P, and M^ with P3 and M4 In 2001; the highest mean dry matter yield were obtained In both 2000 and 2001 with P3 and M4; the highest mean crude protein yield was determined with P3 and M4 In 2000 and with P, and M, in 2001. In years 2000 and 2001, hay yield of both crested wheatgrass and lucerne showed statistically positive and very significant correlations with dry matter yield, crude protein yield and main stem length. As a result of the path analysis, It was determined that, in both plants, the direct impact of dry matter yield on hay yield was high and therefore, it was understood that there was a close correlation between them. 2003, 109 pages Key Words: Lucerne, crested wheatgrass, number of seedlings per m2, dry seedling weight, main stem length and thickness, hay yield, dry matter yield, crude protein yield. fi