Tokat yöresi folklorik kıyafetler üzerinde bir araştırma

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi TOKAT YÖRESİ FOLKLORİK GİYSİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Gökhan YILMAZ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi (El Sanatları) Anabilim Dalı Danışman: Yard. Doç. Dr. Feryal SÖYLEMEZOĞLU Çeşitli medeniyetlerin beşiği olan Türkiye, tarihi eserleri ile birlikte, el sanatları ve geleneksel kıyafetlerindeki çeşitlilik ve güzellikleri ile ün salmış bir ülkedir. Bunca kaynak ve materyale rağmen ülkemize yakışır bir etnografya müzesi oluşturulmuş değildir. Oysa bugün dünyada en fazla kullanılan üç parçalı dikim sistemini ilk kullanan Orta Asya Türkleridir. Tokat yöresi geleneksel kıyafetleri tek parçalı değildir yani giyilen kıyafetlerin tamamına ait bir ismi yoktur, farklı kıyafet parçalarının birlikte giyilmesi ile oluşmaktadır. Kadın kıyafetlerini, fes, findi, yazma, yağlık, Dış saya (üç peş), iç saya, şalvar, arkalık, şal öynük, alaca çorap, çarık, postal veya yemeni ve bunlarla birlikte kullanılan; alınlık, bilezik, gerdanlık, hamaylı saç bağı, sakallık (çenelik), tuzluk, boncuklu bel bağı gibi aksesuarlar oluşturur. Erkek kıyafetlerini ise keçe fes, alaca poşu, terlik, işlik, zıvga, yelek, aba, gazeki, göynek, kuşak, zıvga bağı, alaca çorap, çarık, postal veya yemeni oluşturmaktadır. Erkek kıyafetleri ile birlikte köstekten başka bilinen aksesuar kullanılmamaktadır. Tokat yöresi geleneksel kıyafetleri; renk, desen, işleme ve kumaşlarında farklılık göstermekle birlikte, model ve dikim teknikleri hemen hemen aynıdır. Kıyafet parçalan günümüz kıyafet parçalarının bazıları ile aynı işevde kullanılmakla birlikte isimleri mahalli terimleridir, örneğin; ceketin karşılığı; aba, gazeki, baş örtüsünün karşılığı; yazma, findi, şapkanın karşılığı; fes, terlik, ayakkabının karşılığı; postal, yemeni, çarık, iç çamaşırının karşılığı; iç saya, göynek, pantolonun karşılığı; şalvar, zıvga vs. Günümüzde geleneksel kıyafetler hemen hemen hiç kullanılmamaktadır. Fakat halen sandıklarda bu kıyafetlere rastlamak mümkündür. Şu an bulunabilen bu kıyafetlerin geleceğe sağlıklı olarak taşınabileceğini kimse garanti edememektedir. Bunun içindir ki bir an önce bu değerli kültür mirasının bilimsel metotlarla incelenip arşivlenmesi gerekmektedir. Tokat yöresi geleneksel kıyafetleri günümüz şehirlerinde kesinlikle halk oyunları grupları haricinde kullanılmamaktadır. Halk oyunları gruplarının kullanımı da çoğunlukla tek renk ve modelde olmaktadır. Bu kullanım şekli de farklı renk, desen ve işlemelerden oluşan kıyafetlerin unutulmasına, yok olmasına sebep olmaktadır. Yörenin geleneksel kıyafetlerinin yapımında kullanılan malzemelerin çoğu artık fabrikasyondur. Ancak şal öynük, zıvga bağı (kaytan), çarık, arkalık, tuzluk, çorap, fes, terlik gibi malzemeler ilkel tezgahlarda dokunmakta ve el ile yapılmaktadır. 2005, 91 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Geleneksel kıyafet, kadın kıyafetleri, erkek kıyafetleri

ABSTRACT Master Thesis A RESEARCH ON FOLKLORİC CLOTHING İN TOKAT DİSTRİCT Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Home Economics (Hand Arts) Supervisor: Yard. Doç. Dr. Feryal SÖYLEMEZO?LU Turkey where is the cradle of the various civilizations is renowed with hand crafts and variety & beauty of the traditional costumes as well as historical remains. Even it possesses so many sources and materials, an ethnography museum deserving our country has not been established yet. Whereas first application of three-pieces sewing system which mostly used in the world today was performed by Middle Asian Turks. Traditional costumers of distirct of Tokat are not single pieced in other words there is no name related to all of the costumers worn and cnosist of dressing different style of costumes pieces all together. Women costumes comprise fez, hand printed kerchief, bed sperad, napkin, shalwar, vest, shalw, medley coloured socks, rawhide sandal, heeless slipper or coloured cotton headkerchief and together used followings; forehead ornament, bracelet, necklace, tress tie, chin tie, saltcellar, waistbelt, with bead etc. Men dresses consist of felt fez, medley, coloured tanned skin, cloth skullcap, undershirt, waistcoat, stout woolen cloth, short jacket, girdle, shingles, medley coloured stockings, rawhide sandal, heelless slipper or headkerchief. Other than fetter has not used to use as an accessory of man dress. Traditional costumes of district of Tokat vary in the aspects of colour, design, differency at the fabric material however model and sewing are almost same. Pieces of costumes are worn for the same purposes in comparison with today's modern costumes but the names are local terms. Namely short jacket, stout woolen cloth instead of jacket & hand printed kerchief instead of head scarf & fez, cloth skullcap & rawhide sandal, heelless slipper instead of shoe & undershirt instead of underwear & shalwar instead of pants etc. Today traditional costumes are almost never worn by people but however onestill coincide with term inside the cases. At the present no one warrants that these costumes would be handed over next generations in a good state which is why these valuable cultural inheritance must be examined scientifically and preserved in archives without any delay. Traditional costumes of district of Tokat have in no way worn in today's cities expect by group of folkloric plays. Wear of folkloric plays are of single colour and model in most cases so thşs casues traditional costumes out of miscellaneous colours and designs to be forgotten and removed. Majority of the materials used in manufacturing of traditional costumes of the district are artificial but only accessories such as shawl, braided cord, rawhide sandal, vest, saltcellar, stockings, fez, cloth skullcap are stil woven at primite looms and hand made. 2005, 91 pages KEY WORDS: Traditional clothing, woman clothing, man clothing