Kaman (Kırşehir) bölgesindeki fluorit cevherleşmelerinin jeokimyası ve çevre kirliliği üzerine etkileri

Abstract

ÖZET Doktora Tezi KAMAN (KIRŞEHİR) BÖLGESİNDEKİ FLUORÎT CEVHERLEŞMELERİNİN JEOKİMYASI VE ÇEVRE KİRLİLİĞİ ÜZERİNE ETKİLERİ Öner ÖZMEN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Danışman: Prof. Dr. Şükrü KOÇ Bu çalışmada, Kaman (Kırşehir) bölgesindeki fluorit cevherleşmelerinin jeokimyası ve çevre kirliliği üzerine etkileri araştırılmıştır. Bunun için inceleme alanından toprak, yeraltı suyu ve bitki örnekleri toplanmış ve kirliliğin boyutları `Kirlilik İndisi` hesaplaması yapılarak ortaya konmuştur. Toprak örneklerinde yapılan jeokimyasal incelemelerde, inceleme alanındaki alkali kayaçlarla ve fluorit cevherleşmeleriyle ilişkili, fluorür başta olmak üzere uranyum, krom, nikel, arsenik ve baryum kirliliği belirlenmiştir. Toprakta özellikle fluorür ve uranyum konsantrasyonlarının fluorit cevherleşme alanlarında daha yüksek değerlere ulaştığı görülmüştür. Elementlerde toprak derinliğine bağlı düzenli bir artış veya azalış tespit edilmemiştir. Yeraltı sularındaki incelemelerde fluorür, uranyum, sülfat, kalsiyum, magnezyum, sodyum ve klorür konsantrasyonlarının TSE-266 (1997) standartlarının çok üstünde olduğu tespit edilmiştir. Bilhassa fluorür ve uranyum elementlerinin konsantrasyonlarının fluorit cevherleşme alanlarında arttığı ve daha fazla kirliliğe neden olduğu gözlenmiştir. Yeraltı sularındaki yüksek fluorür konsantrasyonuna bağlı olarak inceleme alanında dişsel fluorozisin yaygın olduğu tespit edilmiştir. Bitkilerde yapılan jeokimyasal incelemelerde ana kirleticinin fluorür olduğu görülmüştür. Bitkilerde kirliliğe sebep olan diğer element konsantrasyonlarının yüksekten düşüğe doğru mangan, çinko, bakır ve kadmiyum şeklinde olduğu belirlenmiştir. 2004, 254 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Fluorit cevherleşmesi, çevre kirliliği, toprak, su, bitki ve Kaman (Kırşehir)

ABSTRACT Ph. D. Thesis THE GEOCHEMISTRY of FLUORITE MINERALIZATION in the KAMAN (KIRŞEHİR) REGION and its EFFECTS on ENVIRONMENTAL POLLUTION OnerOZMEN Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor. Prof. Dr. ŞükrttKOÇ In this study, the geochemistry of fluorite mineralization in the Kaman (Kırşehir) region and its effect on environmental pollution was investigated. For this study, soil, ground water and plant samples were collected from the study area and the values of the pollution were put forward using `pollution index` calculations. With the geochemical studies on the soil samples, uranium, chromium, nickel, arsenic, barium and mainly fluoride pollution relating to the alkaline rocks and fluorite mineralization of the study area was determined. It was observed that the uranium and especially fluoride concentrations of the soil samples were found in higher values in the areas of fluorite mineralization. A steady decrease or increase relating to the soil depth of the elements was not determined. In the studies of ground water, fluoride, uranium, sulphate, calcium, magnesium, sodium, and chloride concentrations were found to be much higher than the TSE-266 (1997) standards. It was observed that the concentrations of uranium and especially fluoride increased in areas of fluorite mineralization and resulted in higher levels of pollution. Extensive dental fluorosis has been observed in the population of the study area exposed to groundwater of high fluoride concentration. In the geochemical study of the plant samples, it was observed that the main pollutant was fluoride. The other elements causing pollution in the plant samples from the highest to the lowest were identified as manganese, zinc, copper and cadmium respectively. 2004, 254 pages Key Words: Fluorite mineralization, environmental pollution, soil, ground water, plant, Kaman (Kırşehir)