Demir eksikliği tanısında serum transferrin reseptörünün ve onun ferritin logaritmasına oranının önemi

Abstract

ÖZET Son yıllarda demir eksikliği tanısını, kemik iliğinin demir boyası ile incelenmesi kadar duyarlı şekilde gösteren sTfR ölçümü gündeme gelmiş, özelikle kronik enflamasyon anemilerini aydınlatmada çok yol gösterici olmuştur. Çalışmamızda akut faz yanıtlarından etkilenmediği söylenen sTfR'nin kronik hastalık varlığındaki demir eksikliğinin belirlenmesinde, diğer ölçümlere üstünlüğünü denetledik. sTfR düzeyleri ELİSA yöntemi ile çalışılmıştır. Çalışma kapsamına Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği'nde izlenen, değişik gruplardan, anemisi olan 114 hasta ile sağlıklı 32 çocuk alınmıştır. 51 kişilik enfeksiyonsuz demir eksikliği anemisi grubunda sTfR ortalama değerinin 61,29±39,33 nmol/L olduğu, normal değerlerden (8,7-28,1 nmol/L) oldukça yüksek olduğu görülmüştür. Sağlıklı kontrol grubunun sTfR değerleri de 11,00-26,20 nmol/L olarak bulunmuştur. Kontrol grubumuzda sTfR konsantrasyonu yaş ve cinse göre değişiklik göstermemektedir. Çalışmamızda ayrıca sTfR'nin bugüne kadar yararlandığımız hematolojik parametrelerle nasıl korelasyon gösterdiğini araştırdığımızda demir eksikliği anemisi grubunda sTfR ile Hb, OEV, serum demiri, ferritin arasında ters yönlü ve RDW ile doğru yönlü anlamlı beraberlik tespit edilmiştir. Akut enfeksiyon grubundan olan toplam 22 hastanın serum transferrin reseptör ortalaması 47,05±27,08 nmol/L, kronik hastalık grubundan olan toplam 41 hastanın sTfR ortalaması ise 39,31 ±26, 16 nmol/L bulunmuştur. sTfR değerlerindeki farklılık demir eksikliği anemisi ve enfeksiyon gruplarında 72istatistiksel olarak anlamlı olup beraberinde demir eksikliği de olsa sTfR seviyesinin baskılandığı izlemini vermektedir. Bu çalışmaya göre sTfR organizmada demir eksikliğini çok iyi gösteren bir parametredir ve daha da önemli olarak, demire ihtiyacın olup olmadığını da göstermektedir. Akut enfeksiyon grubunda ferritinin akut faz reaktanı olarak sedimantasyon ile anlamlı korelasyonu olduğu görülmüştür. Kronik hastalık grubundaki hastaların ferritin ve sTfR dahil tüm hematolojik parametrelerindeki heterojenite dikkat çekici olup normal ve normal olmayan değerlerin bir arada olduğu görülmüştür. Beraberinde demir eksikliği olanları tespit etmek için sTfR değeri 28,1 nmol/L üzerindekiler seçilmiştir. Bunlarda demir eksikliği tanısının sTfR tayini yapılmadan mümkün olamayacağı görülmüştür. Sadece demir eksikliği olanlarda TfR-F indeks 97,72±1 08,84 iken akut enfeksiyon grubunda 52,16±66,25, kronik hastalık grubunda 24,36±43 şeklindedir (p<0,001), KHA ve KH+DEA grupları arasında da TfR-F indeks ortalamaları karşılaştırılmış ve istatistiksel olarak belirgin farklılık saptanmıştır (p<0,001). sTfR-F indeks (sTfR/log ferritin) hesaplaması, enfeksiyon varlığında organizma demir metabolizmasının değiştiğini, demir ihtiyacının azaldığını göstermesi açısından yararlıdır. 73