Trakya Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri Birliği`nin ekonomik yapısı ve kooperatif-ortak ilişkisi

Abstract

Avrupa'da bugünkü anlamda kooperatiflerin kurulmaya başlamasından beri 100 yılı aşkın bir süre geçmiştir, Bu süre içinde özellikle Avrupa'da çok gelişen ve yayılan kooperatifçilik için ülkemizde aynı şeyleri söylememiz güçtür. Buna rağmen ülkemiz de özellikle son yıllarda kooperatifçilik önem kazanmaktadır. Ülkemizde tarım satış kooperatifleri ve birlikle ri ile ilgili yasa 1955li yıllarda çıkmıştır. Bunda Atatürk'ün de rolü büyüktür. Yasanın çıkışından bugüne kadar geçen süre içince kooperatifçilik ile ilgili büyük geliş melerin olduğu, söylenemez. Ayrıca var olan kooperatiflerimizin ve kooperatif birliklerinin ne kadar etkin işlediği de tartışılabilir. Bu çalışmamızda kooperatifçiliğin gelişimini kısaca inceledikten sonra, tarım satış kooperatiflerini ele aldık. Tarım satış kooperatifleri hem Türkiye'nin genel kooperatifçilik problemleri, hem de kendi özel problemleri ile karşı karşıyadır. Amacımız onları incelemek olmadığından, bu sorunları ana hatları ile belirtmekle yetindik. Çalışmamızın konusu olan Trakya Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri Birliği'nin ekonomik yapısı ve ortakları ile o.`' an ilişkileri için bulgularımız şöyle özetlenebilir. - 20 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren söz konusu birlik Türkiye ayçiçek alımında söz sahibidir. Bugün- 56 - birlik toplam Türkiye ayçiçeği piyasasının % 16.4- ünü kontrol etmektedir ki, bu küçümsenecek bir oran değildir. - 1980 sonrası birliğin yapısına1 baktığımızda, birliğin ayçiçeği alımlarının sürekli azaldığını izlemekteyiz. Yaptığımız araştırmalar birliğin bu düşüşten sorumlu olabileceğini ortaya koymaktadır. Birlik toplam ayçiçeği üretimi nin % 50 den fazlasını kontrol ederken bu rakam bir kaç yıl için de % 16. 4-* e inmiştir. Kısacası birlik eskisi kadar ayçiçeği alamamaktadır. Son yıllar da uygulanmaya başlanan esnek fiyat politikası yöneticilerin de olayın farkında olduğunu ve önlem aldıklarını göstermektedir. - Birlik ve ayçiçeği alımları yanında kolza ve soya da almakta ve ayrıca bu ürünlerin ithalatını da yapmaktadır. - Yatırımlar ve tesirleri incelendiğinde i birliğin rafine ayçiçek yağı, margarin ve karma yem üretimi için çeşitli tesisler kurduğu ve bunları sürekli geliştirdiği görülmektedir. - Birlik ortaklarına tarım kredileri sağlamaktadır. Fakat bu miktarın yeterliliği tartışılabilir. - Birliğin tohumluk ithalatı yanında iştirak etti ği bir işletme ile yerli tohumluk üretme faaliyetleri sürmektedir. Çiftçilerle yapılan anketin önemli sonuçları da şöyle özetlenebilir. - Anket yapılan çiftçilerin eğitim düzeyleri düşüktür.- 57 - - Tarım dışı geliri olanların elde ettikleri gelir de önemsenmeyecek kadar azdır. çiftçilerin kooperatife ortak olma nedenleri `başında ortaklara teknik bilgi ve yardım sağlanması gelmektedir. i - Çiftçilerin % 63.3 ünün genel kurul toplantılarına hiç katılmadıkları belirlenmiştir. - Çiftçiler yönetim kurulu başkanının kendi içlerin den seçilmesini istemektedir. Bu istekte bulunan çiftçilerin oranı % 70' tir. - Çiftçilerin %93.3 'ü kooperatife ürün tesliminle sorunlarla karşılaşmaktadır. Sorunların başın da ürün tesliminde bekleme olması ve bürokratik formalitelerin zaman alması gelmektedir. - Birliğin eğitim çalışmaları yetersizdir. - Çiftçilerin büyük çoğunluğu ürünlerini kooperatife verdiğini belirtmiştir. - Çiftçilerin kooperatifçilikle ilgili yeterli bil giye sahip olmadıkları belirlenmiştir. Yaptığımız anket çalışması çiftçilerin genelde birlik ile ilişkilerinin yeterli olmadığını, şikayetleri olduğunu ortaya koymuştur. Araştırmamızın ilginç bir yanı da çiftçilerin kooperatifçilik ile ilgili yeterli bilgileri olmadığının belirlenmesidir. Bu bizce kooperatifler ile çiftçilerin arasındaki bağları zayıflatmaktadır. Kooperatifçilik ile ilgili inançları kuvvetli olan çiftçiler ile faaliyetlerin daha etkin olacakı inancındayız.- 58 - Anket çalışmasında ortakların % 23. 3' ü kooperatifçilik mevzuatı ile ilgili bilgileri olduğunu söylerken, % 13.3 'ü bilgisi olmadığını ve geri kalan % 63.3 ü ise biraz bilgile ri olduğunu söylemiştir. Burada çiftçilerin bilgi seviyelerinin tayini kendilerince yapıldığı halde pek çoğunun bilgisi olmadığı görülmektedir. Çiftçilerin % 56.7' si devlet kooperatiflere mali. yardım yapmalıdır görüşünü paylaşırken, % 26.7 si` devletin daha sıkı denetimini, % 13.3 ü devletin yönetime müdahale etmemesini^ je- 3-3*ü mevcut uygulamanın yeterli olduğunu` savunmuştur. Ortakların kooperatiflerin kalkınmadaki rolleri konusundaki görüşlerinin ürünün pazarlanmasında çok, üretim girdileri ve kredi temini konusunda yoğunlaşması ilginçtir. Bu araştırmadan çıkan sonuçlara göre, çiftçilerin sadece ürünlerini pazarlamak ve işlemek yeterli olmamakta dır. Çiftçiler ürünlerinin değerlendirilmesinin yanı sıra teknik bilgiç kredi ve üretim girdileri temini gibi hizmetleri de beklemektedirler. Bu konuda yağlı tohumlar tarım satış kooperatiflerinin faaliyetlerini genişletmesi yerin de olacaktır. Ayrıca bu tür hizmetler tarımsal kalkınmaya da önemli katkılar yapacaktır.

- 59 - SUMMARY Agricultural üopperatives Union for marketing oily- seeds carry on their activities over 20 years in Trakya. The mumber of member farmers of the ttnion^ which was set up in 1966, reached to 113.745 in 1986. Rape and soybean have been also bought by the association, despite the fact that the main activity of the Union was to purchase isunf lower seeds from the farmers, -$he amount and value of sunflower was substanially more than the rape and soybean purchased by the Union, cooperative plants for processing seeds into oil are in Marmara Region named Karacabey, Çandır and Doysan. The cooperative Union had integrated establishments and Joint companies. Uooperatives have bean supplying their members with credit, seeds, fertilizer, chemicals, farm machinery and equipment,.besides, cooperatives have been advising their member farmers in sunflower production and plant protection. Mixed i'Beds, refined sunflower seed oil and margarine are the products which are produced by the integrated establishment iieanp in Tekirdağ, Those products are sold to the member farmers In this study, it was understood that the relations of farmers with the cooperative associations were not sufficient. As a result of this, the interest and loyalty of the farmers for their cooperatives were weak. An important conclusion of this resarch was that, farmers wanted technical information and farm credit as well as marketing of sunflower from their oily seeds cooperatives The cooperative Union has a market share of 16.4 %- 60 - in sunflower purchasing, a few years ago 'Union's market share was more than 50 jfc. According to the result of the questionnaire, education and income levels of the farmers were found to be relatively- low. * it was determined that 63.5 % of farmers did not participate in general meetings of the cooperatives. Most of the farmers (70 $k) wanted to elect the chairman from among the member farmers of the Board of Directors. 93 »3 ft of the farmers have problems in the delivery of sunflower. Bureaucratic formalities and difficulties in delivering leel to time losses for the farmers. Most of the farmers did not have sufficient knowledge regarding cooperation and cooperative principles. This caused the farmers interest and loyalty to be weak toward their cooperatives. 56.7 fa of the farmers had the opinion that the state should make financial aid to the cooperatives, 26.7 % of the farmers were in favour of state audit, while 13.3 % did not want state intervention to the cooperative activities. According to the results of this research, marketing and processing of farm products, were not alone sufficient. In addition, agricultural extension services and input supply were of great importance for the members.