Trakya koşullarında beş makarnalık buğday çeşidinde farklı azotlu gübre dozları ve verilme zamanlarının verim ve kalite üzerine etkileri

Abstract

III ÖZET Doktora Tezi TRAKYA KOŞULLARINDA BEŞ MAKARNALIK BU?DAY ÇEŞİTİNDE FARKLI AZOTLU GÜBRE DOZLARI VE VERİLME ZAMANLARININ VERİM VE KALİTE ÜZERİNE ETKİLERİ Nezihi Sağlam Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Araştırma Görevlisi Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman : Prof. Dr. Temel GENÇTAN 1992, Sayfa : 178 Jüri : Prof.Dr. Temel GENÇTAN Prof.Dr. Nevzat YÜRÜR Prof.Dr. İbrahim ATAKİŞİ 1988-1990 yılları arasında Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü'nün uygulama alanında yapılan bu araştırma ile, 5 makarnalık buğday çeşitinde farklı azotlu gübre dozlarının (0,4,8,12,16 kg N/da) ve farklı uygulama zamanlarının (I. hepsi sapa kalkma başlangıcı, II. 1/2 sapa kalkma başlangıcı+1/2 başaklanma öncesi, III. 1/3 sapa kalkma başlangıcı+1/3 başaklanma öncesi+1/3 çiçeklenme öncesi) dönme ve kalite üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada 3'ü yerli, 2' si yabancı 5 makarnalık buğday çeşiti kullanılmıştır. İncelenen çeşitlerde tane verimi, 1989 yılında 455.2-501.1 kg/da arasında, 1990 yılında 508.2-541.7 kg/da arasında bulunmuştur. Her iki yılda da en yüksek tane verimi, dekara 16 kg saf azot uygulanan parsellerden elde edilirken, kontrol parselleri en düşük değerleri vermişlerdir. Denemenin yapıldığı iki yılda da azotlu gübrelerin üçe bölünerek verildiği uygulamalarda en yüksek tane verimi değerleri saptanmıştır.IV Protein yüzdesi değerleri denemenin 1. yılında % 10.9-12.0 arasında, 2. yılında %1 1.2-12.5 arasında bulunmuştur. Dekara 16 kg azot verilen uygulamalarda, iki yılda da en yüksek protein yüzdesi değerleri saptanmıştır. Azotlu gübrelerin üçe bölünerek uygulandığı parsellerden en yüksek protein yüzdeleri elde edilmiştir. İncelenen çeşitlerde dönme oranı 1989 yılında % 36.0-43.9 arasında, 1990 yılında % 30.2-39.8 arasında bulunmuştur. Azot dozlarının artması ile dönme oranlarının azaldığı, dekara 16 kg azot uygulanan parsellerde dönme oranının en düşük düzeye indiği saptanmıştır. Her iki yılda da azotlu gübrelerin üçe bölünerek verildiği uygulamalardan en düşük dönme oram değerleri elde edilmiştir. Araştırmamızda bu karakterlerden başka, farklı azotlu gübre dozları ve uygulama zamanlarının ; m2'de bitki sayısı, m2'de başak sayısı, bitkide başak sayısı, birim alandaki fertil sap oranı, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, başaklanma gün sayısı, başaklanma- erme süresi, saplı ağırlık, hasat indeksi, 1000 tane ağırlığı üzerine etkileride incelenmiştir. Ayrıca, her iki yıl için, incelenen bu karakterler arasındaki ikili ilişkiler saptanmıştır. ANAHTAR KELİMELER : Makarnalık buğday, dönme.protein yüzdesi, azot dozu, uygulama zamanı, m2'de bitki sayısı, m2de başak sayısı, bitkide başak sayısı, birim alandaki fertil sap oram, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, başaklanma gün sayısı, başaklanma-erme süresi, saplı ağırlık, hasat indeksi, 1000 tane ağırlığı, tane verimi.

V SUMMARY Ph. D. Thesis THE EFFECTS OF VARIOUS NITROGEN DOSES AND THEIR APPLICATION TIMES ON YIELD AND QUALITY IN FIVE DURUM WHEATS UNDER THE THRACE CONDITIONS Nezihi SA?LAM Thrace University- Faculty of Agriculture Department of Field Crops Research Assistant Thrace University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agronomy Supervisor : Prof. Dr. Temel GENÇTAN 1992, Page : 178 Jüri : Prof.Dr. Temel GENÇTAN Prof.Dr. Nevzat YÜRÜR Prof.Dr. Ibrahim ATAKİŞİ This research was made from 1988 to 1990 in the practical field of field crops department of Thrace University, Faculty of Agriculture. The aim of the experiment was to find out the effect of various levels of nitrogen (0, 4, 8, 12 and 16 kg N/da) and different application times (I. beginning of the shooting elongation; II. 1/2 of the beginning of the shooting elongation +1/2 of the prior to ear emergence; III. 1/3 of the beginning of the shooting elongation +1/3 of the prior to ear emergence + 1/3 of the prior to flowering) on the yellow berry and quality in five durum wheats. Three local and two foreign durum varieties were used in the experiment. Grain yield was found as 456.2-501.1 kg/da in 1989 and 508.2- 541.7 kg/da in 1990 for the varieties experimented.The highest grain yield was obtained from the plots which had received 1 6 kg nitrogen but the control plots gave the lowest yield in both years. It was also foundVI The percentage of protein was between 10.9 and 12.0 in the first year and 11.2 and 12.5 in the second year. The nitrogen applied as 16 kg/da gave the highest percentage of protein in both years. The plots which received nitrogen three times as the 1/3 of the total amounts also gave the highest percentage of protein. The percentage of yellow berry was found as 36.0-43.9 for the varieties grown in 1989; 30.2-39.8 in 1990. The percentage of yellow berry decreased as the nitrogen levels increased and it was the lowest when 16 kg nitrogen was used. The lowest percentage of yellow berry was obtained when the nitrogen was applied in three equal amounts as the 1/3 of the total nitrogen. The effect of different levels and times of nitrogen application on the number of plants/m2, number of head/m2, number of head/plant, fertile tiller ratio per unit area, plant height, ear length, grain number/head, grain weight/head, heading time, period between heading to ripening, harvest index, 1000-grain weight was olso investigated. Beside that the relationship between the characters determined as well. KEY WORDS : Durum wheat, yellow berry, protein percentage, nitrogen dose, application time, yield, number of plants/m2, number of hads/m2, number of head/plant, fertile tiller ratio per unit area, plant height, ear length, grain number/head, grain weight/head, heading time, period between heading to ripening, total yield, harvest index, 1000-grain weight.