Makarnalık buğday hat ve çeşitlerinin tekirdağ ekolojik koşullarında bazı özelliklerinin değişimleri üzerine araştırmalar

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi MAKARNALIK BU?DAY HAT VE ÇEŞİTLERİNİN TEKİRDA? EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI ÖZELLİKLERİNİN DE?İŞİMLERİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR Sezer BİLİR Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT 1993, Sayfa: 99 Jüri: Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT Prof. Dr.Temel GENÇTAN Yrd. Doç. Dr. Nezihi SA?LAM 1990-1991 ve 1991-1992 ekim yıllarında Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü uygulama alanında yapılan bu araştırma ile, verim ve verime etkili özelliklerin değişimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Üretime sunulan bazı makarnalık buğday çeşitleri ile yerli ve yabancı araştırma kuruluşlarında belirli kademeye kadar getirilmiş hatları içeren toplam 121 hat ve çeşit materyal olarak kullanılmıştır. Araştırmaya alman hat ve çeşitlerde; ana sap uzunluğu 1990-91 yılında 63.10 cm-162.00 cm arasında, 1991-92 yılında ise 57.76 cm-122.54 cm arasında değişim göstermiştir. Populasyonda ana sap uzunluğu yönünden yeterli değişim vardır. En kısa ana sap uzunluğu Toppo çeşidinde bulunmuştur.II Başak uzunluğu değerleri denemenin ilk yılında 4.97-10.00 cm, ikinci yılında 6.31-9.57 cm arasında değişim göstermiştir. Başak uzunluğu açısından, bu bahçede yeterli değişim yoktur. En uzun başak boyu 35 numaralı hatda saptanmıştır. İncelenen hat ve çeşitlerde başakta başakçık sayılan birinci yıl 14.30- 23.10 adet arasında, ikinci yıl 17.73-22.13 adet arasında değişmiştir. Kolleksiyon bahçesinde, bu özellik açısından yeterli değişimin bulunmadığı saptanmıştır. En fazla başakta başakçık sayısı 112 numaralı hatda belirlenmiştir. Başakta tane sayısı 1990-1991 ekim yılında 19.81-58.00 adet arasında, 1991-1992 ekim yılında 31.33-54.6 adet arasında değişim göstermiştir. Kolleksiyon bahçesinde, bu özellik açısından yeterli değişim vardır. En fazla başakta tane sayısı 103 numaralı hatda elde edilmiştir. Denemeye alınan çeşit ve hatlarda başakta tane ağırlığı değerleri ilk yıl 0.98-3.82 g arasında, ikinci yıl 1.34-2.46 g arasında değişmiştir. Bu özellik açısından kolleksiyon bahçesinde yeterli değişimin bulunmadığı belirlenmiştir. En yüksek başakta tane ağırlığı 103 numaralı hatda bulunmuştur. Bin tane ağırlığı değerleri birinci yıl 33.04-58.69 g, ikinci yıl 35.69- 53.72g arasında değişmiştir. Çeşit bahçesinde bin tane ağırlığı açısından yeterli değişimin mevcut olduğu saptanmıştır. En yüksek bin tane ağırlığı 66 numaralı hatda belirlenmiştir. Araştırmaya alman hat ve çeşitlerde çıkış-başaklama süresi 1990-1991 ekim yılında 144.00-162.00 gün, 1991-1992 ekim yılında 171.00-185.33 gün arasında belirlenmiştir. Bu özellik açısından kolleksiyon bahçesinde yeterli değişimin olmadığı saptanmıştır. En kısa çıkış-başaklama süresi Çakmak 79 çeşidinde gözlenmiştir. Başaklanma-erme süresi değerleri, 1990-1991 yılında 38.00-57.00 gün arasında değişim göstermiştir. Kolleksiyon bahçemizde bu özellik yönünden yeterli değişimin bulunmadığı belirlenmiştir.m Denemeye alınan hat ve çeşitlerde metrekarede başak sayılan 1991-1992 yılında 268.33-471.67 adet arasında değişmiştir. Kolleksiyon bahçesinde bu özellik açısında yeterli değişim mevcuttur. En fazla metrekarede başak sayısı Diyarbakır-81 çeşidinde elde edilmiştir. Tane veriminde 1991-1992 yılında elde edilen değerler 453.10-833.37 kg/da arasında değişim göstermiştir. Kolleksiyon bahçesinde tane veriminde yeterli değişim vardır. En yüksek tane verimi 14 numaralı hatda bulunmuştur. İncelenen hat ve çeşitlerde tane verimi ile; başakta tane ağırlığı, başakta tane sayısı, metrekarede başak sayısı, bin tane ağırlığı, başakta başakçık sayısı, başak boyu, ana sap uzunluğu arasında olumlu ve önemli, çıkış-başaklanma süresi arasında ise olumsuz fakat önemli ikili ilişkiler belirlenmiştir.

IV SUMMARY Master Thesis RESEARCHES ON VARIABILITIES OF SOME PROPERTIES OF DURUM WHEAT LINES AND VARIETIES GROWN IN TEKİRDA? ECOLOGICAL CONDITIONS Sezer BİLİR Trakya University Institute of Natural and Aphed Sciences Department of Field Crops Advisor : Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT 1993, Page: 99 Jury : Prof. Dr. Kayıhan Z. KORKUT Prof. Dr. Temel GENÇTAN Yrd. Doç. Dr. Nezihi SA?LAM The purpose of this research was to determine variabilities of grain yield and yield components and it was conducted at the experimental fields of Field Crops Department of Tekirdağ Agricultural Faculty in the periods of 1990-1991 and 1991-1992. Totally 121 durum wheat advanced lines developed by native and exotic research institutes and released variaties were used as material. Main stem heights lines and varieties in view were between 63. 10 cm and 162.00 cm in the period of 1990-1991 and were between 57.76 cm and 122.54 cm in the period of 1991-1992. Sufficient variabilitiy in terms of plant breeding was found in stem heights in this collection block. The shortest stem height was observed in the Toppo variety. The observationes for main stem had ranged from 4.97 cm to 10.00 cm in the former year of the experiminent but ranged from 6.31 cm to 9.57 cm in thelatter year. Variabilities were not sufficient with regard to main stem ear lenght in the collection field formed. The longest spike lenght was obtained from the line number 35. Number of spikelets per spike had been ranged from 14.3 to 23.10 in the former year and ranged from 17.73 to 22.13 in the latter. It had been observed that there was not variability enough with regard to this property in the collection. The most number of spikelets per spike was formed by spikelets of the line-1 12. Number of kernels per spike was determined between 19.81 and 58.00 in the period of 1990-1991 whilst it was between 31.33 and 54.6 in the period of 199 1 -1 992. Insufficient variability with regard to this property in the collection field was determined. The most number of kernels per spike was obtained from the line 103. Single seed weights per spike had been between 0.98 g and 3.82 g in former year and was between 1.34 g and 2.46 g in the latter. From this property point of wiew it had been concluded there was not variability enough in the collection. The highest seed weight per spike was found for the line-103. Thousand grain weights ranged from 33.04 g to 58.69 g in the former year and ranged from 35.69 g to 53.72 g in the latter. The variability was found sufficient for this trait. The highest thousand grain weight was measured in the line numbered 66. The period from emergence to heading was 144.00-164.00 days in the period of 1990-1991 whilst it was 171.00-185.33 days in the latter year It was not met with good enough variation in the collection. The shortest period of days to heading was observed for the variety of Çakmak-79. From heading to ripening period ranged from 38.00 days to 57.00 days in 1 990-1 991. Collection there was had no variability enough for that property.VI Number of ears per square meter was found between 268.33 and 471.67 in 1991-1992 and the variability was large. The most number of ears per square meter was obtained from the variety of Diyarbakir-81. Grain yields per decare in 1991-1992 ranged from 453.10 kg to 833.37 kg. and showed large variability. The highest grain yield was found in the hne 14. Correlation coefficient estimated over data of lines and varieties between grain yield and spike grain weight number of kernels per spike, number of spikes per square meter, thousand kernel weight, number of spikelets per spike, main stem spike length and main stem length were significant and positive but that was in significant and negative between grain yield and number of days from emergence to heading.