Bazı susam çeşitlerinde farklı renk irilikleri verim ve verim kriterleri üzerine etkisi

Abstract

ÖZET Bu araştırma, Trakya Bölgesi' nde iki susam (Sesamum indicum L.) çeşidinin (Gölmarmara, Doğu), farklı tohum iriliklerine (küçük, büyük) ve tohum renklerinde (açık, koyu) yapılan ekimi ile göstereceği tarımsal özellikleri yanında verim ve verim kriterlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Deneme 1994 yılında Tekirdağ İli'nin Karabezirgan Köyü tarım arazisinde kurulmuştur. Bu çalışma, susam konusunda ve köy şartlarında yapılan ilk araştırmadır. Yararlanılan deneme deseni dört tekraıiamalı bölünen bölünmüş parseller deneme desenidir. Araştırmamızda Gölmarmara ve Doğu çeşitleri materyal olarak kullanılmış olup, bitki boyu, bitkideki kapsül sayısı, kapsüldeki tohum sayısı, kapsül boyu, kapsül eni, bitkideki çiçek sayısı, kapsülde tohum ağırlığı, bitkide tohum verimi, parselde tohum verimi, dekara verim, 1000 tohum ağırlığı, yağ ve protein oranı olmak üzere toplam 13 karakter incelenmiştir. Araştırmamızda bitki boyunda ortalama değerler 95.66-91.81 cm arasında değişmiş olup, en yüksek bitki boyu açık renkli Gölmar- mara'dan, en düşük ise açık renkli Doğu tohum çeşidinden elde edilmiştir. İriliği farklı lohumlardan-elde edilen bitkilerin boyları ise 92.08-94.91 cm arasında farklılık' göstermiştir. Denememizdeki bitkilerin çiçek sayısı, çeşitlerin yanı sıra renk ve irilik açısından da birbirlerinden çok önemli bir fark göstermemiştir. Çiçek sayısına ail ortalamalar 160.12-181.75 adet/bitki arasında değişmektedir. Kapsül sayılarına ait ortalamalar birbirine çok yakın seyrettikleri için aralarındaki fark önemli olmamıştır. 129.37 adet/bitki ile en yüksek kapsül sayısı koyu tohum renkli Gölmarmara'da olurken,124.00 adet/bitki ile açık tohum renkli Doğu çeşidi en düşük kapsül sayısına sahip olmuştur. Araştırmaya alınan iki susam çeşidinde kapsüldeki tohum sayısı 53.87-52.62 adet arasında olmuştur. ITriTazla tohumu, Gölmarmara'nın açık renkli çeşidi bulundurmuştur. İncelenen çeşitlerde kapsül eni 0.67-0.68 cm arasında olurken kapsül boylan ise 3.15-3.23 cm'lik alt ve üst sınırı belirlemiştir. Açık renkli Gölmarmara kapsül eni ve boylarında diğer çeşit ve renk ile irilikteki tohumları geride bırakmıştır. 3.29 g. ile büyük tohumlar en yüksek 1000 tohum ağırlığını verirken, en düşük 1000 tohum ağırlığı ise 3.21 g. ile küçük tohumlar dan elde edilmiştir. Çeşitlerde kapsüllerdeki tohum ağırlığı 0.13-0.17 g. arasında olmuş ve Gölmarmara her iki renkteki tohumlarıyla birinci sırayı almıştır. Çeşitlerdeki bitki veriminin ise 13.16-18.03 g. arasında olduğu görülmüştür. Araştırmamızda açık renkli Gölmarmara tohumları 464.68 g. ile en yüksek parsel verimini sağlamıştır. Açık renkli Doğu ise 334.03 g. ile en düşük parsel verimini vermiştir. İrilikte ise büyük tohumlu bitkilerin parsel verimi 405.82 g. ile önem teşkil ederken, 395.44 g. ile küçük tohumlu bitkilerin parsel verimi ile aralarında farklılık görülmüştür. Farklı tohum iriliklerinde dekara verim 164.51-169.06 g. arasında değişmiş ve farklılık göstermiştir. Çeşitler arasında dekara verim ise 193.57-139.14 kg. arasında değişmiştir. Çeşitlerin yağ oranı % 41.44-51.76 arasında değişmiştir. Protein oranı ise % 30.43-31.88 sınırlan arasında kalmıştır. Gölmarmara'nın farklı renk ve irilikteki tohumlarının yağ ve protein oranı diğer çeşidin yağ ve protein oranlarından daha yüksek olduğu görülmüştür.

SUMMARY This research was done in Trakya region Tekirdağ's M