Trakya koşullarında Şehirali-90 (Phaseolus vulgaris l. namus dekap) bodur fasulye çeşidinde bakteri aşılama ve değişik azot dozlarının verim ve verim unsurlarına etkisi

Abstract

ÖZET DOKTORA TEZİ TRAKYA KOŞULLARINDA ŞEHİRALİ-90 FASULYA ÇEŞİDİNDE (Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP) BAKTERİ AŞILAMA ve DEĞİŞİK AZOT DOZLARININ VERİM ve VERİM UNSURLARINA ETKİSİ ALİ KARAHAN Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı Danışman : Prof. Dr. Sezen ŞEHİRALİ 1997, Sayfa :91 Jüri: Prof. Dr. Sezen ŞEHİRALİ Jüri: Prof. Dr.Cemalettin Y. ÇİFTÇİ Jüri: Prof. Dr.Temel GENÇTAN Bu araştırma, 1995 ve 1996 yıllarında Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Tekirdağ İnanlı Taran İşletmesinde yapılmıştır. Çalışmada ; Trakya koşullarında bakteri aşılama ve beş azot dozunun ( 0, 2, 4, 6, 6+4 N Kg/da ) Şehirali -90 çeşidinde verim ve diğer bazı özelliklerine etkileri araştırılmıştır. Bölünen parseller deneme deseninde dört tekrarlamalı olarak yürütülen denemede saptanan sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. Şehirali -90 bodur fasulye çeşidinde, bakteri aşılaması ve değişik azot dozlarının etkisi ile ; bitki boyu : 39.7 - 46.5 cm., bitkideki yaprak sayısı : 10.6 - 15.5 adet, salkımda çiçek sayısı : 3.1 - 6.2 adet, bitkideki bakla sayısı : 12.3 - 17.3 adet, baklada tane sayısı : 2.46 - 3.21 adet, `1000` tane ağırlığı : 461.5 - 525.2 gr., protein oram :% 21.04 - % 23.50, protein verimi 38.7 - 76.6 kg / da ve tane verimi : 181.7 - 337.6 Kg / da arasında değişmiştir.İncelenen özelliklerden ; dekara tane verimi ile bitki boyu ( 0.399** ), bakla sayısı ( 0.354** ), baklada tane sayısı ( 0.518** ), `1000` tane ağırlığı ( 0.605**), protein oranı ( 0.287** ) ve protein verimi ( 0.949** ) arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli bulunmuştur. Dekara tane verimi bağımlı değişken seçilerek yapılan `path` analizi sonucunda, tane verimini doğrudan olumlu yönde etkileyen unsurların ; bitkide bakla sayısı ( 0.3393 ), bitki boyu ( 0.4019 ), baklada tane sayısı ( 0.7143 ) ve `1000` tane ağırlığının ( 0.7674 ) olduğu saptanmıştır. Bakteri aşılanmış koşullarda `+4` Kg / da azot uygulaması ile fasulyede dekara en yüksek ve ekonomik tane verimi elde edilmiştir. Öte yandan fasulye ıslah çalışmalarında güvenilir seçme unsurları olarak : bitki boyu, bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı ve `1000` tane ağırlığı dikkate alınmalıdır. ANAHTAR KELİMELER: Şehirali-90 ( Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP.) Fasulye Bakterisi, Bakteri aşılama, Azot dozları, Bitki boyu, Çiçek sayısı, Yaprak sayısı, Bakla sayısı,1000 tane ağırlığı, Baklada tane sayısı, Protein oranı, Tane verimi, Path analizi, Ekonomik analiz.

SUMMARY Ph. D. THESIS THE EFFECTS OF INOCULATION (Rhizobium phaseoli ) AND VARIOUS NITROGEN DOSES APPLICATION ON THE YIELD AND YIELD COMPENENTS OF ŞEHİRALİ - 90 (Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP) DRY BEAN VARIETY UNDER THRACE CONDITIONS ALI KARAHAN Thrace University Institute of Natural and Applied Sciences Department of Field Crops Supervisor : Prof. Dr. Sezen ŞEHİRALİ 1997, Page : 91 Jury: Prof. Dr. Sezen ŞEHİRALİ Jury: ProfDr.Cemalettin Y. ÇİFTÇİ Jury: Prof. Dr.Temel GEÇTAN This research was carriedout in at Tekirdağ İnanlı Agricultural Farm of General Directorate of State Farms from 1995 to 1996. The aim of the experiment was to determine the effects of inoculation ( Rhizobium phaseoli ) and nitrogen doses (0,2,4,6, 6+4 ) on the yield and yield components of `Şehirali - 90`( Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP. ) dry bean variety under Thrace conditions. The result of this research which were made as four replicates and split plots trial design are given below. The results which were obtained according to the inoculation and various nitrogen doses apücation of Şehirali -90 ( Phaseolus vulgaris L. var nanus DEKAP. ) dry bean variety were differ between in ;Plant height : 39.7 - 46.5 cm., number of leaf per plant :10.6 - 15.6 unit / plant, number of flower per plant : 3.1 - 6.2 unit / plant, number of pod per plant : 12.3 - 17.3 unit / plant, number of seed per pod : 2.46 - 3.21, 1000 seed weight : 461.5 - 525.2 gr, percentage of protein : 21.04 % - 23.50 %, protein yield : 38.70- 76.61 kg / da and grain yield : 181. 70 - 337.62 kg /da. According to the results obtained from relations between the characters investigated : İt was found significant and positive correlation between grain yield per decare and plant weight ( 0.399** ), number of pod per plant ( 0.354** ), number of seed per pod ( 0.538** ), 1000 seed weight ( 0.605** ), percentage of protein (0.287**) and Protein yield ( 0.949** ). According to the `Path` analyses in which grain yield per decare was taken as depandent variable, pod per plant ( 0.3393 ),plant height ( 0.4019 ), number of seed per pod ( 0.7143) and `1000` seed weight ( 0.7674 ) were found to be primary components which were directly and positively effective on yield. It's determined that suitable applications in regard with yield seed and economical combinations in bacteria inoculated conditions were 4 kgN /da in Şehirali -90 ( Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP. ) dry bean variety. On the otherhand, pod per plant, planth height, number of seed plant and `1000` seed weight are can be used as defendable selection criteria in dry bean breeding studies. KEYWORDS : Şehirali -90 (Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP.) Rhizobium phaseoli, Bacteri inoculation, Nitrogen doses Plant height, Number of flower /floresance, Number of head / plant, Pod per plant, Seed per pod, `1000`-grain weight Protein per seed, Total yield, Path, Economical analysis.