Adıyaman Lalesi (Fritillaria persica linn.) soğanlarının değişik vejetatif yöntemlerle üretilmeleri ve farklı ekolojilerin yavru soğan gelişmesine etkileri üzerine araştırmalar

Abstract

ÖZET Bu çalışma, Adıyaman Lalesi (Fritlllaria persica Hnn.) soğanlarının değişik vejetatif üretim yöntemleri ile üretilmelerini ve farklı ekolojiler ile farklı soğan çevre ölçülerinin yavru soğan gelişimi üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, iki ayrı denemeden oluşmuş ve 1994-1997 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. I. deneme, F. persica soğanlarının değişik vejetatif üretim yöntemleri ile üretilmelerine yöneliktir. Bu deneme iki ortam (laboratuvar ve depo), iki farklı zaman (Temmuz ve Eylül) ve beş ayrı vejetatif üretim yöntemi uygulaması (bazal kesim, merkez çıkartma, ortadan bölme, dörde dilimleme ve sekize dilimleme) ile uygulama yapılmayan kontrol grubunun faktöriyel düzenlenmesi sonucu elde edilen 24 kombinasyondan oluşmuştur. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yapılmıştır. II. deneme, farklı ekolojilerin ve soğan çevre ölçüsünün yavru soğan gelişmesi üzerine etkilerini saptamaya yöneliktir. Bu deneme iki farklı ekoloji (Büyükelmalı ve Sugören Köyü), iki farklı söküm zamanı ( I. ve II. vejetasyon periyodu sonunda söküm), iki farklı yıl (denemenin 1994 ve 1995 yıllarında aynen tekrarlanması) ve beş farklı soğan çevre ölçüsünün (8-10, 10-12, 12-14, 14-16 ve 16-18) faktöriyel düzenlenmesi sonucu elde edilen 40 kombinasyondan oluşmuştur. Deneme tesadüf blokları deneme deseninde üç tekrarlamalı olarak yapılmıştır. Her iki denemede de parsele 20 soğan dikilmiştir. I. denemede, Temmuz ayında depoda ortadan bölme işlemi uygulanan soğanlardan elde edilen yavru soğan sayısı, kontrol grubunun verdiği yavrusoğan sayısından oldukça yüksek bulunmuştur ve bu da, bize Adıyaman Lalesinin üretiminde Temmuz ayında, depoda, ortadan bölme yönteminin en uygun vejetatif üretim yöntemi olacağını göstermektedir. II. denemede, yavru soğan sayısı, ortalama ağırlığı ve çevre ölçüsü üzerine farklı ekolojiler, soğan çevre ölçüsü ve söküm zamanı istatistiki açıdan önemli etki yapmıştır. Ancak; genel olarak yavru soğan sayısında, ortalama ağırlığında ve çevre ölçüsünde görülen düşük değerler, bize Fritillaria persica' nın kendi ekolojisi dışında üretilmesinin, mümkün olmadığını göstermektedir. Bu konuda daha detaylı fizyolojik araştırmalara ihtiyaç vardır.

vıı SUMMARY RESEARCHES ON THE EFFECT OF DIFFERENT ECOLOGIES AND PROPAGATION OF PERSIAN LILY BULBS (Fritillaria persica Linn.) WITH VARIOUS VEGETATIVE METHODS. This research was made to determine the propagation with various vegetative techniques of Persian Lily bulbs and the different ecologies and the different bulbs lengths on growth of their bulblets. The research consisted two experiments which completed each other and carried out between 1994 and 1997. The first experiment was conducted for propagation of Persian Lilies bulbs with various vegetative techniques. Two different storage conditions (laboratory and store house ), two periods (July and September), five vegetative propagation techniques (cross cutting, scoring, horizontal cutting, vertical cutting; four chips and eight chips) and the group which technique wasn't applied, only included as a control, were arranged factorially and 24 combinations were obtained. The experiment was designed as a randomized block design with 3 replicates. In the second experiment, effect of different ecologies and bulb circumferences on growth of bulblets of Persian Lily were determined. Two ecologies (Büyükelmalı and Sugören), two harvesting times ( harvested at the end of the first and second period) two years (planting in 1994 and 1995) and five different circumferences (8-10, 10-12, 12-14, 14-16 and 16-18) were arranged factorially and 40 combination were obtained. In this experiment, the randomized block design was used with 3 replicates. 20 bulbs were planted in the experimental plots for each of two experiments. In the first experiment, it was found that the number of bulblets were significantly higher in a horizontal cutting of bulbs in July in the store house than the control group and this result indicated that the horizontally cutting of bulbs in July in the store house was the most suitable vegetative technique for propagation of Persian Lily bulbs.vııı In the second experiment, different ecologies and bulb circumferences, and harvesting times, significantly affected the number of bulblets, the average weight and circumference of bulblets of Persian Lily. On the other hand, in general this lower values show us that the propagation of Fritillaria persica bulbs can't be realized whatever location except, their own ecologies, Additional physiological studies are needed.