Türkiye`de tarımsal kazançların daha etkin vergilendirilebilmesi için bir model önerisi

Abstract

ÖZET Doktora Tezi TÜRKİYE'DE TARIMSAL KAZANÇLARIN DAHA ETKİN VERGİLENDİRİLEBİLMESİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ Günay GÜNGÖR Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Danışman : Prof. Dr. İ. Hakkı İNAN 1997, Sayfa: 193 Jüri : Prof. Dr. Sabahat AVŞAR Prof. Dr. Nurettin YILDIRAK Prof. Dr. İ. Hakkı İNAN Günümüzde devletin çeşitli ekonomik ve sosyal görevleri bulunmaktadır. Bu görevleri yerine getirebilmek amacıyla devlet gelir sağlamakta ve çeşitli giderler yapmaktadır. Kamu gelirlerinin içinde en büyük payı vergiler oluşturmaktadır. Bu araştırmanın birinci amacı, Türkiye'de tarımsal kazançların vergilendirilmesiyle ilgili mevzuat ve uygulamaların kritik analizini yapmaktır. İkinci amacı tarımsal kazançların vergilendirilmesinin diğer vergiler ve sektörler açısından önemini vurgulayan somut bir yaklaşım kurmak, üçüncü amacı vergi kayıp ve kaçağını en az düzeye indirebilecek, her ülkede olduğu gibi ülkemizde de tarımın özel şartları gereği, bir yandan tarımın desteklenmesini, diğer yandan bu sektörde oluşan vergi potansiyelinin değerlendirilmesini sağlayacak bir model sunmaktır. Tarım kesimindeki istisna ve muafiyetler ile götürü gider emsali uygulamalarının tarımsal kazançların büyük ölçüde vergi dışında kalmasına neden olduğu araştırmanın bulgularındandır. Bunlara ek olarak, tarımsal kazançların vergilendirilmemesinin diğer vergilerde de kayıplara neden olduğu belirlenmiştir. Tarım sektöründe elde edilen kazançların vergilendirilmesi durumunda bu sektörde üretilen ürünlerin işlenmesi veya ticari olarak alınıp satılmasıyla devletin elde edebileceği vergi geliri çok daha büyük boyutlara ulaşabilmektedir. Bu nedenle tarımdaki vergi potansiyeli değerlendirilirken konu iki açıdan ele alınmalıdır : 1. Tarımsal faaliyet kapsamında alınan dolaysız vergiler (gelir vergisi), 2. Tarımsal faaliyet kapsamı dışına çıkılması durumunda alınan dolaylı (KDV) ve dolaysız vergiler (gelir ve kurumlar vergisi). Araştırmada hipotezli tümdengelim yöntemi kullanılarak tarımsal ürünlerin belgelendirilememesi durumunda devletin vergi gelirlerindeki kayıplar hesaplanmaya çalışılmıştır. Ayrıca mevcut vergi sisteminin kalitatif analiz yapılarak, çeşitli ülkelerdeki uygulamalarla karşılaştırılmıştır. Yapılan hesaplamalar sonucu, buğdayın tamamı kayıt altına alındığı takdirde, un, makarna, fırıncılık ve bulgur sanayimden 1996 yılında mevcut duruma göre, alınacak katma değer vergisi % 50.9 artarak 14.1 trilyondan 21.3 trilyona, kurumlar vergisi %50.9 artarak 15.4 trilyondan 23.1 trilyona, gelir vergisi ise %54.6 oranında artarak 3.2 trilyondan 4.9 trilyona çıkmaktadır. Türkiye'de tarımsal kazançların daha etkin vergilendirilebilimesi için önerilen modelde öngörülen reform önerileri aşağıda sıralanmıştır : - Küçük çiftçi muaflığı kaldırılmaktadır, - Götürü gider emsali uygulamasına son verilmektedir, - Girdi sübvansiyonları kaldırılmaktadır, - Gelir vergisi kesintisi %1 oranında uygulanmaktadır, - Üreticilerin satışları üzerinden % 1 oranında kesilen vergiler, 3 ay içinde üreticileri sübvansiyon olarak geri ödenmektedir, - Çiftçiler sosyal güvenlik kapsamına alınmaktadır, - Gelir vergisi oranlarında indirim yapılarak, vergi dilimlerinin sayısı artırılmaktadır, - Tarımsal vergi ve muhasebe işlemlerini üstlenecek ve yürütecek `Tarımsal Hizmet Kooperatifleri` kurulmaktadır. ANAHTAR KELİMELER : Tarımsal kazanç, vergi, tarımsal ürünler, kayıt dışı, model, belgelendirme.

SUMMARY Doctoral Thesis A SUGGESTED MODEL FOR THE TAXATION OF AGRICULTURAL INCOMES EFFICIENTLY IN TURKEY Günay GÜNGÖR The University of Thrace The Faculty of Agriculture in Tekirdağ Dept. of Agricultural Economics Consultant : Prof. Dr. İ. Hakkı İNAN 1997, Page : 193 Jury : Prof. Dr. Sabahat AVŞAR Prof. Dr. Nurettin YILDIRAK Prof. Dr. İ. Hakkı ÎNAN The state has a number of social and economic functions nowadays. In order to realize these functions, it has to have income and spend money. Taxes have the biggest share in state's revenues. The primary objective of this research is to make a critical analysis of the laws and applications concerning taxation of agricultural incomes in Turkey. The second aim is to make a concrete approach that emphasizes the importance of the taxation of agricultural incomes in terms of other taxes and sectors in Turkey. The third objective is to offer a model which minimize the tax losses and support the agriculture as in the other countries in order to evaluate tax potential in this sector. Deductions, exempt entities and imputed value applications in agriculture that cause tax losses are the results of this research. In addition, it is determined that, on condition agricultural incomes are not subject to tax, then large amount of tax losses from other sectors will detect. So, when the agricultural incomes are taxed, then the tax revenues of the state become more, as the result of the agricultural products handled by industrialists and sold by the merchants. Therefore agricultural taxation has two perspectives; 1. Direct taxes from agricultural activities (income taxes), 2. Indirect taxes (VAT) and direct taxes (income taxes) from manufacturing and trade as the result of processing of farm products. The state's losses in tax revenues which resulted in due to unrecorded farm products were tried to estimate. Besides, qualitative analysis of the present tax system was made and compared with the applications in various countries. As the result of the estimations, in case all wheat are on record, value added taxes which have to be collected from flour, macaroni, bakery, boiled and pounded wheat industries increase 50.9 % (from 14.1 trillion to 21.3 trillion), income taxes from corporations increase 50.9 % (from 15.4 trillion to 23.1 trillion) and income taxes from traders increased 54.6 % (from 3.2 trillion to 4.9 trillion). Reform proposals in the suggested model for the taxation of agricultural incomes efficiently in Turkey are given below : - Exemptions used of small farmers is eleminated, - The application of imputed value method in taxation is ended, - Input subsidies are removed, - The ratio of income tax as deduction is 1%, - 1% deductions (tax) on sales of producers are compensated as the subsidies to the producers within 3 months, - Farmers are taken under the system of social security. - The number of tax sections increase by means of reductions in the rates of income taxes, - `Agricultural Service Cooperatives` are established in order to carry out the transactions for the agricultural tax and accountancy. KEY WORDS : Agricultural income, tax, agricultural products, unrecorded, model, on record.