Üç ekmeklik buğday (Triticum aestivum l.em thel.) çeşidinde farklı kardeş sayısının verim ve verim unsurlarına etkisi

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans ÜÇ EKMEKLİK BUĞDAY (Triticum aesüvum L. em Thell.) ÇEŞİDİNDE FARKLI KARDEŞ SAYISININ VERİM ve VERİM UNSURLARINA ETKİSİ Ayla Yasemen BİLGİN Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Temel GENÇTAN Jüri Prof. Dr. Temel GENÇTAN (Danışman) Prof. Dr. Sezen ŞEHİRALİ Yrd. Doç. Dr. Nezihi SAĞLAM Üç ekmeklik buğday çeşidinde farklı kardeş sayısının verim ve verim unsurlarına etkisinin araştırıldığı bu araştırma; 1993-1994 ve 1994-1995 yıllarında Tekirdağ Ziraat Fakültesi Uygulama ve Araştırma Alanı'nda tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmamızda elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştin1. Tane verimi, denemenin ilk yılında 392.22 kg/da - 323.89 kg/da, ikinci yılında ise 489.72 kg/da - 466.83 kg/da arasında değişmiştir. Her iki deneme yılında da Hamura 80 çeşidi en yüksek verimi verirken, Saraybosna çeşidinden en düşük verim elde edilmiştir. Ele alınan çeşitlerde birim alandaki bitki sayısı artıkça verim 500 tohum/m- sıklığına kadar artmış daha sonra da düşüş göstermiştir. 2. Tek bitki verimi açısından çeşitler arasındaki farklılıklar önemli bulunmamıştır. Üç buğday çeşidinde uygulanan ekim sıklıkları yönünden yapılan değerlendirmede; ekim sıklığı artıkça tek bitki veriminin azaldığı görülmüştür. 3. Bitkide kardeş sayısı yönünden ilk deneme yılında yalnız sıklıklar arasında önemli farklılıklar bulunurken; ikinci yılda ekolojik koşulların ilk yıla göre daha uygun olması nedeniyle çeşitler, sıklıklar ve çeşit x sıklık farklılıkları önemli bulunmuştur. İlk yıl kardeş sayısı 3.31 (200 tohum/m2) ile 1.84 (600 tohum/m2) arasında; ikinci yılda ise en yüksek Saraybosna çeşidinin 200 tohum/m2 sıklığında (4.91), en düşük ise Saraybosna (1.96) ve Flamura 80 (1.98) çeşitlerinin 700 tohum/m2 sıklıklarından elde edilmiştir. 500 tohum/m2 sıklığından elde edilen yaklaşık 2 kardeş sayısının bölgede üstün verim için en uygun olduğu bunun üzerinde ve altındaki ekim sıklıklarında ise kardeşlenmenin verimi olumsuz etkilediği belirlenmiştir. 4. Bitkide başak sayısı yönünden sıklıklar arasındaki farkılılıklar önemli bulunmuştur. Bu yönden 200 tohum/m2 sıklığından en yüksek başak sayısına ulaşılmış, artan ekim sıklıklarına karşın bitkide başak sayılan sistematik olarak azalmıştır. 5. Ana başakta tane sayısı, her iki yılda da en yüksek ortalama Saraybosna çeşidinden en düşük ise Flamura 80 çeşidinden elde edilmiştir. Sıklıklar artıkça ana sap başağında tane sayısında azalma görülmüştür. 6. Kardeş başakta tane ağırlığı, birim alanda bitki sıklığı artıkça azalmıştır. 7. Bin tane ağırlığı yönünden çeşitler arasında önemli farklılıklar belirlenmiştir. İlk yılda bin tane ağırlığı 42.42 g ile 40.04 g arasında; ikinci yılda ise 41.10 g ile 39.83 g arasında değişmiştir. En yüksek değeri Flamura 80, en düşük değeri ise Saraybosna çeşidi vermiştir. Ekim sıklığının artması yada azalmasının bin tane ağırlığını önemli düzeyde etkilemediği görülmüştür.8. Başak uzunluğu, deneme yıllarında sırasıyla 9.97 cm ile 7.18 cm ve 10.83 cm ile 7.96 cm arasında değişmiştir. En yüksek değerler Kate-A-I'den en düşük değerler ise Saraybosna çeşidinden elde edilmiştir. Sıklıklar ile başak uzunluğu arasında olumsuz ilişki görülmektedir. 9. Bitki boyu her iki yılda da en yüksek Kate-A-I çeşidinden en düşük ise Saraybosna çeşidinden elde edilmiştir. Sıklık artışıyla bitki boyu değerleri de artmıştır. 10. Hasat indeksine sıklıkların etkisi önemsiz bulunmuştur. Her iki yılda da en yüksek hasat indeksi değerleri Flamura 80 ve Saraybosna çeşitlerinden sağlanmış, en düşük değer Kate-A-I çeşidinden elde edilmiştir. 11. Araştırmada incelenen karakterelerden; tane verimi ile hasat indeksi ve bin tane ağırlığı arasında olumlu ve önemli ilişkiler bulunmuştur. Tane verimi ile bitkide kardeş sayısı, bitkide başak sayısı, ana sap başağında tane sayısı ve tek bitki verimi arasındaki ikili ilişkiler ise olumsuz ve önemli olmuştur.

SUMMARY Master Thesis EFFECTS ON YIELD AND YIELD COMPONENTS OF NUMBER OF DIFFERENT TILLERS IN THREE BREAD WHEATS (Triticum aestivum L. em. Thell.) by Ayla Y ast men BİLGİN University of Thrace Graduate School of Natural and Applied Sciences Deparment of Field Crops, Tekirdağ, Türkiye Supervisor: Prof. Dr. Temel GENÇTAN Jurİ Prof. Dr. Temel GENÇTAN Prof. Dr. Sezen ŞEHİRALİ Yrd. Doç. Dr. Nezihi SA?LAM This study that was carried out with 3 replications as randomised block design in Tekirdağ Agricultural Faculty Application and Research Area in 1993-1994 and 1994-1995 years, was tried to determination of effects on yield and yield components of number of different tillers in three bread wheas. The results of experiment can be summarized as follows:1. Grain yield varied in first year between 392.22 kg/da-323.89 kg/da and in second year between 489.72 kg/da-466.83 kg/da. Flamura 80 cultivar gave the most yield in each year. The yield increased up to a 500 seed/m2 as the sowing density increased then yield decreased. 2. In appreciate which made as to sowing density appliying to 3 cultivar, it was shown that yield per plant decreased with increasing plant density. 3. From the number of tiller per plant point of view in each two year, differences among cultivar, plant density and cultivar x plant density interaction were found significant. The most number of tiller per plant and the least number of tiller per plant obtained respectively from 200 seed/m2 and 700 seed/m2 sowing density. It was found that number of tiller per plant to be about 2 for maximum yield in our region. 4. In our study, maximum number of spike per plant was obtained from 200 seed/m2 plant density. 5. Saraybosna cultivar gave the most number of grain per main spike. The number of grain per main spike decreased by increased plant density. 6. The grain weight per tiller spike decreased by increased plant density. 7. Hamura 80 gave the most 1000 kernel weigth, the least 1000 kernel weight also was obtained from Saraybosna. 8. Although increase plant density, spike length decreased. 9. It was showed that increased plant density has more plant height. 1 0. Effect on harvest index of plant density were found insignificant. 1 1. According to obtained results from our experiment, it was significant and pozitive correlations between grain yield and harvest index and 1000 kernel weight while it was significant and negative correlations between grain yield and number of tiller per plant, number of spike per plant, number of grain per main spike and yield per plant.