İstanbul`da 1900`lü yıllara ait kargir eserlerin taş yüzeylerinin onarımlarında yapay malzeme kullanım analizi

Abstract

Bu çalışma ile kârgir eski eserlerin onarımlarında yapay taş malzeme kullanımının analizi amaçlanmıştır. İncelenen yapılar 1800'lü yılların sonlan ile 1900'lü yılların başları arasında yapılmış olup farklı mimari akımların yoğun olarak yaşandığı bir döneme aittirler. Taş malzemenin bezemelerle kullanıldığı bu döneme ait yapılarda geleneksel Osmanlı mimarisinde sıkça rastlanan küfeki taşından farklı türde taşlar kullanılmıştır. Yapım tekniği açısından değerlendirildiğinde ise Osmanlı dönemi resmi yapılarında kullanılan kesme taş uygulamasının yerini tuğla üzeri kaplama taşın aldığı görülmektedir. Günümüzde eski eserlerin yapay taş ile onarım uygulamalarındaki yaygınlaşmanın temel nedenlerini, yapım dönemlerine ait orijinal taşların bulunamaması ve nitelikli taş işçiliğinin sağlanamaması olarak sıralamak mümkündür. Bu nedenle yapay malzeme kullanım analizinde kullanılacak taş türlerini belirleyebilmek amacıyla eski yapılardan orijinal taş parçacıkları alınarak incelenmiş ve elde edilen sonuçlara dayanılarak günümüzde bulunabilen doğal taşlar arasından seçim gerçekleştirilmiştir. Daha sonra seçilen bu doğal taşa çok yakın nitelikler taşıyan yapay taş üretimi yapılmıştır. Deneysel çalışmada ise, seçilmiş olan doğal taş ile, üretimi gerçekleştirilmiş olan yapay taş kullanılmıştır. Yedi bölümden oluşan tezde bölümlere göre kaynak tarama, eserlerin tespiti, malzeme analizleri ve deneysel çalışma yöntemleri kullanılmıştır. İlk bölümü oluşturan girişte, konunun önemi ve seçim nedeni ile bu konuda yurt dışındaki yaklaşımlara yer verilmiş, araştırmanın amacı ve kapsamı belirtilmiştir, ikinci bölümde kagir yapılaşmanın tarihi, ömek olarak seçilen kagir yapıların özellikleri, tarihsel gelişim süreçleri, malzeme ve üretim tekniklerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde kagir eski eserlerdeki taş malzemenin bozulma nedenleri, yapıdaki oluşum özelliklerine göreII incelenmiştir. Dördüncü bölümde kagir eski eserlerin onarımlarında kullanılan yöntemler, malzeme seçim ve kullanım tercihleri, doğal malzeme ve yapay malzeme kullanımları ele alınmış, uygulama örneklerine yer verilmiştir. Beşinci bölüm deneysel çalışmaların yer verildiği bölümü oluşturmuştur. Deneysel çalışmalar, yapay ve doğal taş malzemelerin fiziksel özelliklerinin ve eskitilme süreçlerinin belirlenmesini kapsayacak şekilde yapılmıştır. Altıncı bölümde deneysel çalışma sonuçları değerlendirilmiştir. Yedinci bölümde ise çalışma ile ilgili olarak elde edilen sonuçlara yer verilmiş, konu hakkında genel yargılar aktarılmıştır. Yapılan bu çalışma sonucunda doğal taşm bulunma ve uygulanma sorunlarının bulunduğu koşullarda, onarımlarda yapay malzeme kullanımı gerekli görülmüştür. Ancak her yapının özel olarak değerlendirilmesi, o yapının orijinal malzemesine en uygun yapay malzemenin üretilmesi temel ilke olmalıdır.

The purpose of this study is analyzing utilisation of artifical stone in restoration of historical stone buildings. The buildings which are examined had been built up between late 1800s and early 1900s. The stones which were used in these buildings differ from `kiifeki` which was widely used in Traditional Ottoman Architecture. And as construction techniques cover slab replaced cut stone. The main reason of using these artifical stones was being not able to get original stones and masonry any more. To determine the stones which will be used for analysis, some small specimen was removed from the selected buildings. Carrying out various analysis the most similar stone was picked and then an artifical stone having the same properties was produced. The first of seven chapters explains the importance and purpose of this work. And the international approaches to the subject are also handled in this chapter. Chapter two deals with the history and the properties of the historical stone buildings. The materials and techniques of construction are inquired in this chapter as well. Chapter three includes the causes of deterioration of stone. Chapter four examines the materials and techniques of repairing historical stone buildings. Chapter five compares naturel and artificial stones by the help of experimental works. Chapter six contains the results of the experimental works. In the last chapter the general evaluation of the study is given. As a matter of fact artificial stone may be used as replacement material for restoration of historical stone buildings provided that each original stone has the most convenient artificial duplicate.