Karasu nehri`nde (Erzurum) yaşayan capoeta capoeta ve leuciscus cephalus`un solungaç, karaciğer ve böbrek dokularındaki histopatolojik değişiklikler

Abstract

Erzurum Ovası'nın tek akarsuyu olan Karasu Nehri ünlü nehir Fırat'ın kaynağını oluşturmaktadır. Tarımsal kaynaklı suni gübrelerin, insektisitlerin, kanalizasyon, sanayi ve fabrika atıklarının bu nehri kirlettiği düşünülmektedir. Bu nehirdeki kirlilik Fırat Havzası'nı tehdit eder niteliktedir. Balıklar yaşadıkları çevreyle temas halindedirler ve bu yüzden sucul kirlilik tespitinde oldukça sık kullanılırlar. Bu çalışmada iki farklı balık türü, Capoeta capoeta ve Leuciscus cephalus Karasu Nehri'nin üç farklı bölgesinden (Aşkale, Dumlu ve Serçeme) yakalandı. Balıkların solungaç, karaciğer ve böbreklerindeki histolojik değişiklikler mikroskobik olarak gözlendi ve kantitatif olarak değerlendirildi. Ayrıca belirtilen bölgelerden alınan yüzey suyu örneklerinde ağır metallerin tespiti yapıldı. Sonuçlar özellikle Aşkale bölgesi yüzey suyunun çeşitli ağır metallerle kirlendiğini gösterdi. Aşkale istasyonu yüzey suyunda tespit edilen Cd, Al, As, Pb ve Mn oranları TSE tarafından belirlenen seviyelerin üzerinde bulundu. Aynı zamanda iki balık türünün solungaç, karaciğer ve böbreklerinde de çeşitli histopatolojik anormallikler tespit edildi. Solungaç filamentlerinde anörism, pekuliar malformasyon, vazodilatasyon, lamellerde dejenerasyon ve hipertrofi, konjesyon, filamenter dilatasyon ve lamellar füzyon gibi anormallikler gözlendi. Karaciğerde ise melanomakrofajlarda birikme, homojen olmayan parankima, hepatopankreasta proliferasyon ve hipertrofi, hepatositlerde vakuolizasyon ve hipertrofi, merkezi vende konjesyon ve dejenerasyon, safra kanalı proliferasyonu, sinuzoidal dilatasyon, vasküler dejenerasyon ve fibrozis en önemli patolojik bulgulardı. Böbrekte ise gözlenen değişiklikler Bowman kapsülü yarılmasıyla oluşan glomerulopati, renal parankima ve tubullerde dejenerasyon, melanomakrofajlarda artış, vakuolizasyon, glomerular pleomorfizm ve konjesyondu. Bu anormalliklerin tamamı her iki balık türünde de gözlendi. Anormallik sıklığı bakımından aralarında önemli bir istatistiksel farkın olmadığı bulundu. Histopatolojik anormallikler bakımından Serçeme Deresi ve Dumlu Deresi'nden yakalanan balıklarda istatistiksel olarak bir artış gözlenmedi. Ancak Aşkale lokalitesinden yakalanan balıklarda patolojinin arttığı ve istatistiksel olarak önemli olduğu tespit edildi. Histolojik lezyonlar karşılaştırıldığında en çok karaciğerin etkilendiği görüldü. Histopatolojideki artışla, Karasu Nehri'nin toksik kimyasallarca kirlendiği ve gözlenen bu anormalliklerin nehre bırakılan atıklarla ilgili olduğu sonucuna varıldı.

Karasu River, the only river in the Erzurum plain, is the source of the famous river Euphrates. It is considered that artificial fertilizers, insecticides, municipal sewage, industrial and factory wastes are polluted the river. The pollution in the Karasu River also threatens the Euphrates basin. Fish live in direct contact with their immediate external environment. Therefore, fish are frequently used to determinate the aquatic pollution. In this study, Capoeta capoeta and Leuciscus cephalus were caught at three different sites in Karasu River, namely Aşkale, Dumlu and Serçeme. The histological changes in gill, liver and kidney of fish were detected microscopically and evaluated with quantitative analyses. Also, heavy metals have been determined in the surface water samples from these sites. Results showed that Aşkale site was polluted by different kinds of heavy metals. In Aşkale site, some heavy metals such as Cd, Al, As, Pb and Mn levels were mostly detected at concentrations above than the accepted values by TSE. Meanwhile, various histopathological abnormalities were observed in gill, liver and kidney of the fish specimens. In gill filaments, the presence of aneurysmal areas, pekuliar malformation, vasodilatation, lamellar degeneration and hypertrophy, blood congestion, filamenter dilatation and lamellar fusion were observed. In the liver, there were an increase in the number and size of melanomacrophage centers, non-homogenous parenchyma tissue, proliferation and hypertrophy of the hepatopancreas, vacuolization and hypertrophy of the hepatocytes, blood congestion and degeneration of central vein, bile duct proliferation, sinusoidal dilatation, vascular degeneration and fibrosis. The observed changes in kidney included glomerulopathy with dilated Bowman?s space, degenerations of renal parenchyma and tubuli, melanomacrophages agregates, vacuolisation, glomerular pleomorphism and blood congestion. All of abnormalities were observed in both fish species. It was found that pathological frequency was not statistically significant between the fish species. The histopathologic abnormalities did not show significant increasing between fish species caught from Serçeme and Dumlu streams, statistically. But, pathology increased in Aşkale locality and this increase was found to be statistically significant. The histological lesions were comparatively most severe in liver. The increase in histopathology consider that Karasu River is contaminated with toxic pollutants and the observed abnormalities are related to discharge of wastes into river water.