Kayseri il merkezinde doğum yapan kadınların doğum öncesi bakım alma durumu ve etkileyen faktörler

Abstract

ÖZET Amaç: Kayseri İlinde yapılan bu çalışmanın amacı doğum öncesi bakım alma durumu ve etkileyen faktörlerin belirlenmesidir. Materyal ve metod: Tanımlayıcı araştırma niteliğindeki bu çalışmada, Kayseri İl merkezinde 2002 yılında doğum yapan 627 kadma yüz yüze görüşme ile anket uygulanmıştır. Prenatal bakım alma durumu her bir kriter ve indekse göre belirlenmiştir: TNSA (ilk trimesterde tespit ve en az 6 kez bakım), DSÖ (ilk trimesterde tespit ve en az 4 kez bakım) kriterlerine ve Kessner, APNCU indekslerine göre DÖB düzeyi belirlenmiştir. Doğum öncesi bakım sırasında en az bir kez ÇKS/USG yapılan, ağırlığı ve kan basıncı ölçülen, kan sayımı ve idrar tetkiki yapılan, demir/vitamin hapı kullanan ve yeterli tetanoz aşısı yaptıran kadınların nitelikli balam aldıkları kabul edilmiştir. Her bir kriter için bir puan verilmiş olup toplam `7` tam puan üzerinden nitelik puanı hesaplanmıştır. Değişkenlerin net etkilerini belirlemek için lojistik regresyon analizi yapılmıştır. Kessner indeksine göre yapılan lojistik regresyon analizinde orta ve yeterli grubu `yeterli` DÖB alma, APNCU indeksine göre orta, yeterli ve fazla grubu `yeterli` DÖB alma olarak kabul edilmiştir. Bulgular: Araştırma grubundaki kadınların % 97.5'i en az bir kez doğum öncesi bakım almış olup, % 78.1 'i ilk trimesterde bakım almaya başlamışlardı. Çalışmada tüm kadınların doğum öncesi bakım alma sayısı ortalaması 6.9 ±3.0 olarak bulunmuştur. TNSA kriterlerine göre yeterli DÖB alma oram % 62.4 iken, DSÖ kriterlerine göre % 71.1'dir. Kessner indeksine göre kadınların % 26.3 'ü yeterli, % 49.6'sı orta düzeyde bakım alırken % 24.1 'i yetersiz bakım almıştır. APNCU indeksine göre kadınların % 2.0'ı fazla, % 9.7'si yeterli, % 41.3'ü orta yeterlilikte balom alırken % 47.0'ı yetersiz bakım almışlardır. Çalışmada nitelikpuanı ortalaması 6.1 ± 1.3 olup % 52.5'inin nitelik puanı `7` dir. Lojistik regresyon analizi sonucunda, yerleşim yeri, aile tipi, gebeliği isteme kriter ve indekslerin hepsinde de yeterli doğum öncesi bakım almada etkili faktör olarak bulunmuştur. Kadının eğitimi TNSA ve APNCU'a göre etkili iken eşinin eğitimi TNSA, DSÖ ve Kessner'a göre etkili bulunmuştur. Sosyal güvence durumu TNSA ve DSÖ'ye göre yeterli doğum öncesi bakım almayı etkileyen değişken olarak bulunmuştur. Doğum sırası ise DSÖ kriterine göre yapılan analizde etkili değişken olarak bulunmuştur. Sonuç: Çalışmada DÖB alma oram yüksek bulunmuşken, bakımın niteliğinin düşük olduğu saptanmıştır. DÖB'nin niteliğinin yükseltilmesi için spesifik müdahale programlarının geliştirilmesi ve hizmet içi eğitimlerde `risk yaklaşımının` öğretilmesinin gerekliliği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: APNCU indeksi, doğum öncesi bakım, Kessner indeksi, nitelik, yeterlilik vı

PRENATAL CARE UTILIZATION AND EFFECTING FACTORS OF WOMEN DELIVERED IN KAYSERİ CITY CENTER ABSTRACT Aim: This study was carried out in Kayseri in order to investigate the prenatal care utilization and effecting factors. Materials and methods: In this descriptive study, a questionnaire was applied by face to face, to 627 women delivered in Kayseri city center in 2002. Prenatal care was determined according to each criteria and indexes. These are Turkish Demographic and Health Survey (TDHS) (the' detection of pregnancy in the first trimester and the provision of 6 or more prenatal visits), WHO criteria (the detection of pregnancy in the first trimester and the provision of 4 or more prenatal visits), Kessner and APNCU indexes. During the prenatal care, auscultation of fetal heart/monitor by ultrasound, weight measured, blood pressure checked, blood examination, urine examination, received iron/vitamin pills and adequate vaccination against tetanus were done at least one time, these can be accepted as a quality care. Total quality score was calculated by giving one score to each criteria over `7` score. Logistic regression analysis was used in order to see the net effects of variables. Analysis done according to Kessner index, intermediate and adequate category was accepted as `adequate` prenatal care and analyses done according to APNCU index, intermediate, adequate and adequate plus category was accepted as `adequate` in APNCU. Results: The rate of receiving prenatal care at least once was 97.5 % and starting time of prenatal care in the first trimester was 78.1 %. The mean number of prenatal care was 6.9 ± 3.0. While the rate of receiving adequate prenatal care was VU62.4 % according to TDHS, it was found to be 71.1 % according to WHO criteria. When Kessner index was used adequate prenatal care was 26.3 %, intermediate was 49.6 % and inadequate was 24.1 %. When APNCU index was used adequate plus prenatal care was 2.0 %, adequate was 9.7 %, intermediate was 41.3 % and inadequate was 47.0 %. The mean quality score of prenatal care was 6.1 + 1.3 and 52.5 % of the women's quality score was `7`. Place of residence, type of family, desire for pregnancy was seen as significant variable in receiving prenatal care in all criteria's and indexes. While the women's education was found as a significant variable in TDHS and APNCU, husband's education' was important in WHO and Kessner. Health insurance was found to be significant variable in TDHS and WHO. Birth order was important in receiving adequate prenatal care only in WHO criteria. Conclusion: While the rate of receiving prenatal care was high, the quality of prenatal care was low in this study. We concluded that specific intervention programs should be implemented and `risk approach` should be thought in-service training programs to increase the quality of prenatal care. Key words: Adequacy, APNCU index, Kessner index, prenatal care, quality Vlll