Son dönem böbrek yetmezliği hastalarının epidemiyolojik özellikleri

Abstract

ÖZET Amaç: Diyaliz tedavisi uygulanan son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) hastalarının epidemiyolojik özelliklerini belirlemek, tedavi ve sağlık durumlarını etkileyen sosyoekonomik faktörleri saptamaktır. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı, kesitsel nitelikteki bu araştırma 2003 yılında Kayseri'de yapıldı. Kayseri'de takip ve tedavileri yapılan hemodiyaliz (HD) ve periton diyalizi (PD) hastalarının tamamı araştırma kapsamına alındı. Hastaların %93.9'una (540 hasta) ulaşılarak yüz yüze görüşme tekniği ile anket uygulandı. Hastaların boy, ağırlık ve triceps deri kıvrım kalınlığı (TDKK) ölçümleri yapıldı. Beden kitle indeksleri (BKİ) ve TDKK değerleri cinsiyet ve yaş gruplarına göre referans değerleri ile karşılaştırıldı. Bulgular: Araştırma grubundaki SDBY hastalarının %55.7'si erkek olup yaş ortancası 48 (8-92), ortanca tedavi süresi 24 aydır (3 ay- 19 yıl). SDBY'ye neden olan ilk üç hastalık diyabetes mellitus (DM) (%23), interstisiyel nefrit (%19.8) ve hipertansiyondur (%11.9). Hastaların %86.3'ü Kayseri'de, %13.7'si ise yakın illerde ikamet etmektedir. Kayseri'de SDBY prevalansı milyon nüfusta 437'dir. Prevalans 65-74 yaş grubunda (1574/milyon nüfus) 0-19 yaş grubuna göre (49/milyon nüfus) 32 kat daha yüksektir. Araştırma grubundaki SDBY hastalarının %68.1'ine HD, %31.9'una PD tedavisi uygulanmaktadır. Gençlerde, lise-yüksekokul mezunlarında, çekirdek aileye mensup hastalarda, ilçe merkezi ve belde-köyde oturanlarda, Kayseri dışında ikamet edenlerde ve yeterli aile desteği gördüğünü belirten hastalarda daha yüksek oranda PD tedavisi uygulanmaktadır. En çok görülen ek hastalıklar; hipertansiyon (%29.8), DM (%22.0), körlük ve görme azlığıdır (%8.8). Hastaların %39.4'ü yaran gün çalışabildiğini, %32.6'sı ancak kendi ihtiyaçlarım karşılayabildiğim, %î0.6'sı ise yardıma muhtaç olduğunu belirtmiştir. Sağlık durumunu iyi olarak değerlendirenlerin oram %47.8'dir. Bu oran genç hastalarda, ilkokul ve üzeri eğitim alanlarda, bekarlarda, PD hastalarında, hastalığı hakkında bilgi alanlarda ve ekonomik durumunu iyi olarak belirtenlerde vıdaha yüksektir. Cinsiyet, aile yapısı, aile desteği ve tedavi sûresi ile sağlık durumunu değerlendirmeleri arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Hastaların %6.9'unda HBsAg, %26.9'unda anti-HCV pozitiftir. HD hastalarında ve üç yıl ve üzerinde tedavi uygulananlarda daha yüksek oranda anti- HCV pozitifliği vardır. Hastaların TDKK'ya göre %29.4'ünde, BKİ'ye göre ise %18.3'ünde malnütrisyon tespit edilmiştir. Kadınlarda, genç hastalarda, bekarlarda, tedavi süresi üç yıl ve üzerindeki hastalarda daha yüksek oranda malnütrisyon vardır. Sonuç: SDBY prevalansı yaşlı nüfusta yüksektir. Diyaliz hastalarında sağlık sorunlarının fazla olduğu ve sosyoekonomik faktörlerin hastaların sağlık durumlarını etkilediği saptanmıştır. SDBY'yi önlemeye yönelik programlar uygulanmalı ve hastalara tıbbi bakım yanında sosyoekonomik destek sağlanmalıdır. Anahtar kelimeler: Diyaliz, epidemiyoloji, malnütrisyon, prevalans, son dönem böbrek yetmezliği vii

THE EPIDEMIOLOGIC CHARACTERISTICS OF THE PATIENTS WITH END-STAGE RENAL DISEASE ABSTRACT Aim: To determine epidemiologic characteristics of end stage renal disease (ESRD) patients who are undervent dialysis treatment; and to establish the socioeconomical factors effecting their treatment and health conditions. Materials and Methods: This descriptive, cross-sectional study was carried out in Kayseri in 2003. All hemodialysis and peritoneal dialysis patients who are treated in Kayseri, were taken into the sample of the research. A questionnaire was applied to 93.9 % of these patients (540 patients) through face to face interview. The length, weight and triceps skinfold (TSF) thickness of the patients were measured. Body mass index (BMI) and TSF thickness values were compared with reference values according to the gender and age groups. Results: 55.7% of ESRD patients are male; the median age is 48 (8-92), median therapy lenght is 24 months (3 months- 19 years). The most common causes of ESRD are diabetes mellitus (DM) (23%), interstitial nephritis (19.8%) and hypertension (11.9%). 86.3% of the patients are dwelling in Kayseri, whereas 13.7% of them are living in neighbor provinces. The prevalence of ESRD is 437 per million population (prop) in Kayseri. In 65-74 age group the prevalence (1574 pmp) is 32 times higher than 0-19 age group (49 pmp). Among the patients 68.1% of them are on HD, whereas 31.9% receive PD. In the young, lycee and high-school graduates, modern family members, people living in the neighbor provinces, district centers and villages; patients who take sufficient support from their family, receive PD with a greater ratio. The most common comorbites are hypertension (29.8%), DM (22%) and blindness and low vision (8.8 %). Of all patients, 39.4% told that they could work half-day, 32.6% told that they could only meet their own needs and 10.6% told that they were in need of care. By the way 47.8% of them told that they felt themselves healthy. This percentage is higher in young patients, people who had primary and higher school education, unmarried, PD patients, people who had information about viiitheir disease and people who have good economic condition. There is no significant relationship between the gender, family type, family support, threapy lenght and the perceiving of health condition. Among the patients, HBsAg is positive in 6.9%, whereas anti-HCV is positive in 26.9% of them. In HD patients and people who are treated for 3 and more years there is a higher percentage of anti-HCV positivity. Among the patients, according to TSF thickness 29.4%, according to BMI 18.3% of them are found to have malnutrition. The rate of malnutrition is high in women, young patients, unmarried and people who are treated for 3 or more years. Conclusion: The prevalence of ESRD is high in elderly population. Health problems are too much in dialysis patients and socioeconomic factors have influence on health condition of the patient's. Therefore preventive programs must be implement for ESRD and socioeconomic support must be provided to patients with medical care. Key words: Dialysis, end-stage renal disease, epidemiology, malnutrition, prevalence IX