İdiopatik hiperandrojenemik hastalarda adrenal fonksiyonların değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Amaç:Hirsutizm; polikistik over sendromu (PKOS), non klasik konjenital adrenal hiperplazi (NK-KAH), adrenal veya ovaryan tümör gibi sebeplere bağlı gelişebilir veya idiopatik olabilir. Altta yatan herhangi bir sebep saptanamayan hiperandrojenemik hasta grubu daha önce idiopatik hiperandrojenemi (İHA) olarak adlandırılmıştır. Bu hastalarda androjen kaynağı bilinmemektedir. Bu çalışmanın amacı İHA'li hastalarda adrenal fonksiyonları değerlendirmektir. Aynı zamanda bu hasta grubunda insulin direncini de araştırdık. Materyal ve metod: Çalışmaya İHA' si olan 26 kadın (ortalama yaşları 27.0±6.3 yıl; 18-38 yaşları arasında) ve 18 sağlıklı kadın (ortalama yaşları 29.6±7.01 yıl; 19-40 yaşları arasında) dahil edildi. Hastaların hepsinde hirsutizm (modifiye Ferriman- Gallwey score, >8), düzenli ovulatuar mentrüel siklüs ve hiperandrojenemi mevcuttu. Hiperandrojenemi; normal referans sınırlarına göre herhangi bir androjen değerinin yüksek olması olarak kabul edildi (örnek olarak; total testosteron [T] > 80 ng/dl ve/veya serbest testosteron [sT] >3.9 pg/ml ve/veya androstenedion [A] >2.99 ng/ml ve/veya dehidroepiandrosteron sülfat [DHEAS] £5070 ng/ml). Tiroid disfonksiyonu, hiperprolaktinemi, PKOS ve adrenal veya ovaryan tümörü olan hastalar çalışmaya dahil edilmedi Ovulasyon, 22-24. günlerde bakılan serum progesteron düzeylerine göre teyid edildi. Adrenokortikal cevaplan değerlendirmek için tüm bireylere adrenokortikotropin (ACTH) stimülasyon testi (0.25 mg Synacthen) yapıldı. Testten önce ve testin 30. ve 60. dakikalarında serum A, DHEAS, kortizol, 17- hidroksiprogesteron (17-OHP) ve 11-deoksikortizol (11-S) düzeylerinin değerlendirilmesi için kan alındı. Tüm hormon analizleri folliküler fazda yapıldı. Insulin direnci varlığı için, her iki grubun bazal insulin düzeyleri, oral glukoz tolerans testi (OGTT) ve homeostasis model assessment (HOMA) skorlan bakıldı. Bulgular: Hasta ve kontrollerin ortalama vücud kitle indeksleri (VKİ) sırasıyla, 26.2±7.1 kg/m2 and 24.1±3.9 idi. ÎHA'li kadınlar ve kontrol bireyler ortalama yaş ve VKİ bakımından benzerdi. Beklendiği şekilde, hasta grubunda serum androjen düzeyleri (A, DHEAS, T ve sT) kontrol grubuna göre anlamlı olarak daha yüksekti (p<0.05). Pik DHEAS ve pik A cevaplan İHA'li hastalarda kontrollere göre anlamlı vıolarak daha yüksek bulundu (p<0.05). Benzer olarak, AUCDheas ( pO.Ol) ve AUCA (p<0.005) cevaplan da hasta grubunda kontrol gruba göre daha yüksekti. Hasta grubunda bazal DHEAS düzeyleri ile pik 11 -S and AUCn.s cevaplan arasında anlamlı korelasyon mevcuttu (p<0.005, r:0.6). Hastalar artmış androjen tipine göre iki gruba ayrıldı; grup I, artmış DHEAS düzeylerine sahip 10 hastadan oluştu, grup II, DHEAS dışında artmış androjen düzeylerine sahip 14 hastadan oluştu. Grup I'de, ACTH testinde elde edilen pik 11 -S ve AUCu^ cevaplan grup II ve kontrollere göre anlamlı olarak daha yüksek tespit edildi (p<0.05). 33- hidroksisteroid dehidrogenaz aktivitesini yansıtan ortalama DHEAS/A oranı, grup I'de grup II ve kontrol gruba göre anlamalı olarak daha yüksekti (p<0.05). Bazal A/17-OHP oranı hasta grubunda kontrol gruba göre anlamlı olarak daha yüksek tespit edildi (p<0.05). Bazal A/17-OHP (p<0.005) and pik A/17-OHP (p<0.05) oranlan grup I'de kontrol gruba göre anlamlı olarak daha yüksekti. Fakat aynı oranlar grup II ile kontrol grubu arasında birbirine benzerdi. Beş hastanın ve 2 kontrol bireyin VKİ'leri 30 kg/m2'nin üzerindeydi. Kontrollerin hiç birinde OGTT ile glukoz intoleransı tespit edilmedi. Dört hastada (1 hastada diabetes mellitus [DM], 3 hastada bozulmuş glukoz toleransı) (%16.6) glukoz intoleransı tespit edildi. Sadece DM olan hastada VKI 30 kg/m2'nin üzerindeydi ve glukoz intoleransı olan bireylerin VKÎ'leri 30 kg/m2'nin altındaydı. DM'lu hasta istatistik analizlerine dahil edilmedi. OGTT'de 2. saatte elde edilen ortalama glukoz düzeyleri (OGTTgiucose 120) hasta grubunda kontrol gruba göre anlamh olarak daha yüksek tespit edildi (pO.Ol). Yine AUCgiucose değeri İHA'li kadınlarda daha yüksek tespit edildi (p<0.005). Bozulmuş glukoz toleransına sahip bireyler çıkarıldığında, hasta ve kontrol grubu arasında OGTTgiUCose 120 düzeyleri ve AUCgiucose değeri açısından farkın hala anlamh kaldığı gözlendi. Sonuç: Ovaryan fonksiyonlan değerlendirmememize rağmen, İHA'li hastalarda adrenal bezler hiperandrojenemide önemli rol oynarlar. ÎHA, insulin rezistansı ve artmış adrenokortikal 17,20-liyaz aktivitesiyle ilişkili olabilir. Anahtar kelimeler: adrenokortikal 17,20-liyaz, hirsutizm, idiopatik hirsutizm, idiopatik hiperandrojenemi, insulin direnci, non klasik adrenal hiperplazi, polikistik over sendromu vn

INVESTIGATION OF ADRENAL FUNCTIONS IN PATIENTS WITH IDIOPATHIC HYPERANDROGENEMIA ABSTRACT Aim: Hirsutism may result from various causes including polycystic ovary syndrome (PCOS), non-classic congenital adrenal hyperplasia (NC-CAH), adrenal or ovarian tumors, or it may be idiopathic. A number of hyperandrogenemic patients without any identifiable causes was previously named as idiopathic hyperandrogenemia (IHA). The sources of androgens in these patients are not known. The objective of the present study was to investigate the adrenal functions in patients with IHA. We have also evaluated the insulin resistance (IR). Materials and methods: Twenty-six women with IHA (mean age 27.0±6.3 years; range 18-38 years) and 18 healthy women (mean age 29.6±7.01years; range 19-40 years) were included in the study. All patients had hirsutism (modified Ferriman- Gallwey score, >8), regular ovulatory menstrual cycles, and hyperandrogenemia. Hyperandrogenemia was defined as an androgen value above the normal reference range (i.e. a total testosterone [T] > 80 ng/dl and/or free testosterone [fT] >3.9 pg/ml and/or androstenedion [A] >2.99 ng/ml and/or dehydroepiandrosterone sulfate [DHEAS] ^5070 ng/ml). Thyroid dysfunction, hyperprolactinemia, PCOS, and adrenal/ovarian tumors were excluded. Ovulation is confirmed by the measurement of day 22-24 serum progesterone level. The adrenocorticotropin (ACTH) stimulation test (0.25 mg Synacthen) was performed in all subjects to assess adrenocortical responsiveness. Serum A, DHEAS, Cortisol, 17-hydroxyprogesterone (17-OHP) and 11-deoxycortisol (11-S) levels were measured before, 30, and 60 min after ACTH stimulation. All the hormonal analyses were performed in the follicular phase of their cycles. The presence of IR was investigated by using basal insulin levels, oral glucose tolerance test (OGTT) and homeostasis model assessment (HOMA) score in both groups. Results: The mean body mass index (BMI) of the patients and control subjects were 26.2±7.1 kg/m2 and 24.1±3.9, respectively. IHA women and control subjects did not differ in mean age and (BMI). As expected, patients with IHA had significantly higher serum androgen levels including A, DHEAS, T and fT than control group (p<0.05). Peak DHEAS and peak A responses were significantly higher in patients vuiwith IHA than in controls (p<0.05). Similarly, AUCdheas ( p<0.01) and AUCA (p<0.005) responses were higher in the patient group. There was a statistically significant correlation in patients between basal DHEAS levels and peak 11-S and AUCn-s in responses to ACTH stimulation test (p<0.005, r:0.6). The patients were divided into two groups according to elevated basal androgen type; group I consisted of 10 patients with elevated DHEAS levels, group II consisted of 14 patients with hyperandrogenemia except for elevated DHEAS. In group I patients, peak 11-S and AUCn^ responses to ACTH test were significantly higher than in group II patients and control subjects (p<0.05). The mean DHEAS/A ratio, which is assumed as a clue for 3P-hydroxysteroid dehydrogenase activity, was significantly higher in group I patients than in group II patients and controls (p<0.05). Basal A/17-OHP ratio was significantly higher in patients than in control subjects (p<0.05). Basal A/17-OHP (p<0.005) and stimulated A/17-OHP (p<0.05) ratios were significantly higher in the group I patients than in the control subjects. But the ratios were similar between the gruop II patients and control subjects. Five patients and two control subjects had a BMI higher than >30 kg/m2. None of the control subjects showed glucose intolerance after OGTT. Four (%16.6) patients had glucose intolerance (1 diabetes mellitus [DM], 3 impaired glucose tolerance). Only the patient with DM had a BMI higher than 30 kg/m2 and the subjects with glucose intolerance had a BMI lower than 30 kg/m2. Patients with DM was excluded from statistical analyses. The mean glucose level obtained at 2nd hour of OGTT (OGTTgiucose 120) was significantly (pO.Ol) higher in patients than in controls. The AUCgiUCose value was also higher in women with ÎHA (p<0.005). Analyses after omitting the patients with IGT showed that there was still a significant difference in terms of OGTTgiucose 120 levels and AUCgiucose value between the patients and controls. Conclusion: Although we did not investigate the ovarian functions, the adrenal glands may be the major sources of androgens in patients with IHA. We believe that IHA is associated both with insulin resistance and with increased activity of adrenocortical 17,20-lyase enzyme. Key words: adrenocortical 17,20-lyase, hirsutism, idiopathic hirsutism, idiopathic hyperandrogenemia, insulin resistance, non-classic adrenal hyperplasia, polycystic ovary syndrome. IX