Alkol bağımlılarında psikolojik ve fiziksel strese hormonal cevaplar ve bunların saldırganlıkla ilişkileri

Abstract

Amaç: Alkol yoksunluk döneminde bazal kortizol düzeyinde artma, ACTH düzeyinde azalma ve standardize edilmiş laboratuvar ortamında yapılan stres testlerine azalmış kortizol ve ACTH cevapları gibi strese cevap sistemi değişikliklerinin olduğu bilinmektedir. Bu değişikliklerin bir kısmının saldırganlık düzeyiyle de ilişkili olduğu ileri sürülmektedir. Bununla birlikte alkol bağımlılığında veya yoksunluk döneminde nöroaktif steroidlerden biri olan DHEAS düzeyi ve onun etkileri hakkında daha az şey bilinmektedir. Bu çalışmadaki amacımız, alkol bağımlısı hastalarda erken ve geç alkol yoksunluk dönemindeki muhtelif HPA eksen değişikliklerini, bu değişikliklerin agresyonla ilişkisinin olup olmadığını, varsa bu değişikliklerin akut alkol yoksunluk dönemine sınırlı ?state?, ya da uzun dönemde de devam eden ?trait? özellikler olup olmadıklarını araştırmaktır.Denekler ve Yöntem: Depresyonu olmayan alkol bağımlısı erkek hastalar (n=26) ve kontrol grubu olarak da sağlıklı erkekler (n=20) anlık ve yaşam boyu agresyonu ölçen nöropsikolojik testlerle değerlendirildi. Ayrıca hastalarda yoksunluğun akut ve geç dönemlerinde toplam üç kez, kontrollerde ise bir kez olmak üzere bazal kortizol, ACTH, DHEAS ve prolaktin düzeyleri ölçüldü. Ayrıca akut ve geç yoksunluk dönemlerinde fiziksel strese hormonal cevaplar ile sadece geç yoksunluk döneminde olmak üzere bir kez psikolojik stres testine hormonal cevaplar araştırıldı. Fiziksel stres testi olarak ?Soğuk Basınç Testi? (SBT), psikolojik stres testi olarak da ?Trier Sosyal Stres Testi? (TSST) kullanıldı. Kontrol grubunda ise tüm ölçümler bir kez yapıldı.Bulgular: Hastaların akut yoksunluk döneminde kontrol grubuna göre bazal kortizol düzeyleri normalken, fiziksel strese kortizol cevapları yetersizdi ve bu durum geç yoksunlukta ortadan kalkıyordu. Geç yoksunluk dönemindeki psikolojik strese ise ACTH ve kortizol cevapları azalmıştı. Hastalarda akut yoksunluk döneminde yüksek olan bazal prolaktin geç yoksunluk döneminde normale dönüyordu. Gerek akut ve geç yoksunlukta yapılan fiziksel stres testine, gerekse geç yoksunluktaki psikolojik stres testine prolaktin cevapları kontrollere göre yüksek bulundu. Bazal DHEAS düzeyleri akut yoksunluk döneminde düşükken geç yoksunlukta normale dönüyordu ve hasta grubunun yapılan tüm stres testlerine DHEAS cevapları yetersizdi. Uyguladığımız alkolizm şiddetini değerlendiren Michigan Alkolizm Tarama Testi (MATT) ölçeğine göre alkolizm şiddeti arttıkça psikolojik strese kortizol cevabdüşmekte idi. Alkolizmin şiddeti ile yaşam boyu saldırganlık düzeyleri, saldırganlık düzeyi ile de alkol içme isteği pozitif ilişkiliydi.Sonuç: Alkol bağımlısı olan hastalarda yoksunluk döneminde fiziksel strese kortizol ve DHEAS cevaplarının, psikolojik strese ise kortizol, ACTH ve DHEAS cevaplarının yetersizliği gibi HPA eksen anormalliklerinin olduğu bulundu. Fiziksel strese kortizol cevabı alkol yoksunluğunun geç dönemine doğru düzelirken, DHEAS ile ilişkili bozukluğun değişmediği görülmüştür. Yoksunluğun akut ve geç dönemlerinde strese prolaktin cevabının artmış olduğu, alkolizm şiddeti fazla olan alkol bağımlılarında psikolojik strese kortizol cevabının daha düşük olduğu bulunmuştur. Bu strese cevap veren sistemlerdeki bozuklukların uzun süre alkol kullanımına bağlı bozukluklar mı, yoksa en azından bir kısmının bu kişilerde önceden bulunan ve alkol bağımlılığının gelişmesine yatkınlık etkeni olabilecek bozukluklar mı olduğu konusu ise belli değildir.Anahtar kelimeler: Alkol yoksunluğu, HPA eksen, nörosteroidler, Saldırganlık, Soğuk Basınç Testi, Trier Sosyal Stres Testi.

Aim: During alcohol withdrawal period, it is known that there are alterations in stress response system such as increased basal cortisol levels, reduced ACTH levels, blunted ACTH and cortisol responses to stress tests conducted in standardized laboratory settings in the alcohol dependent patients. It is suggested that some of these alterations are related to aggressivity levels of the patients. However, there are few reports about DHEAS level, which is one of the neurosteroids, and its effects on alcohol dependence or alcohol withdrawal. In this study, our aim was to investigate the probable alterations in the Hypothalamic Pituitary Adrenal axis in early and late alcohol withdrawal, whether there is any relationship between these alterations and aggression, and, if so, whether these alterations are ?state? features restricted to the acute alcohol withdrawal or ?trait? markers continuing during the protracted abstinence.Subjects and Methods: Alcohol dependent males without depression (n=30) and healthy control male subjects (n=20) were rated with neuropsychological tests measuring immediate and life-long aggression. Basal cortisol, ACTH, DHEAS and prolactine serum levels were measured three times during the early and late withdrawal periods in the patients and once in controls. In addition, hormonal responses to physical stress during the early and late withdrawal periods and hormonal responses to psychological stress during late withdrawal period were measured in the patients. The Cold Pressor Test (CPT) and the Trier Social Stress Test (TSST) were used in order to evaluate responses to physical and psychological stresses, respectively. In the controls, responses to stress tests were measured once.Results: While basal cortisol levels of the patients were normal in early withdrawal period compared to the controls, cortisol response to physical stress was blunted and this abnormality was normalized in the late withdrawal period. ACTH and cortisol responses to psychological stress were decreased in the late withdrawal period. High levels of basal prolactine during the early withdrawal period were normalized in thelate withdrawal period. Prolactine responses to both physical stress during the early and late withdrawal periods and psychological stress during the late withdrawal were higher in the patients compared to the controls. DHEAS responses to all stress tests were blunted in the patients, while decreased basal DHEAS levels during the early withdrawal period became normal during the late withdrawal period. According to the Michigan Alcohol Screening Test (MAST) applied to evaluate severity of alcoholism, cortisol responses to psychological stress were getting lower as the severity of alcoholism was getting higher. There were positive relationships between the lifelong levels of aggression and the alcoholism severity, and between the aggression levels and the severity of alcohol craving.Conclusion: It was found that there were some abnormalities in the HPA axis such as blunted cortisol and DHEAS responses to physical stress, and inadequate cortisol, ACTH and DHEAS responses to psychological stress during the withdrawal period in patients with alcohol dependence. While the abnormality related to cortisol was normalized towards late withdrawal, abnormality in DHEAS level appeared to be continuing. It was found that prolactine responses to stress during the early and late withdrawal periods were increased and that cortisol responses to psychological stress were lower in alcohol dependent patients with higher severity of alcoholism. It is not clear whether these abnormalities in the stress system result from chronic alcohol consumption or, at least some of them precede as vulnerability factor in these individuals.Key words: Aggression, alcohol withdrawal, Cold Pressor Test, Hypothalamic Pituitary Adrenal axis, neurosteroids, Trier Social Stress Test