Lise son sınıf öğrencileri üzerinde demokratik ve otoriter olarak algılanan ana-baba tutumlarıyla çeşitli mesleki değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın amacı, Trabzon merkez liselerinden Affan Kitapçıoğlu, Fatih ve Trabzon Liselerinde son sınıfa devam eden öğrencilerin demokratik ve otoriter olarak algılanan ana-baba tutumlarıyla çeşitli mesleki değerleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu amacın yanında, yaş, cinsiyet, annenin eğitim düzeyi, babanın eğitim düzeyi, kardeş sayısı ve ailenin sosyo-ekonomik düzeyi gibi demografik değişkenlerin incelenen konuyla ilişkileri de araştırılmıştır. Araştırma grubu adı geçen liselerin son sınıfına giden gönüllü olarak araştırmaya katılan 123 kız, 129 erkek, toplam 252 öğrenciden oluşmaktadır. Yine araştırma grubu ortalama annenin eğitim düzeyi ilkokulun' biraz üzerinde ve babanın eğitim düzeyi ortaokulun biraz üzerindeki ailelerden oluşmuştur. Kardeş sayısı açısından ailelerin çok çocuklu oldukları ve buna paralel olarak ta sosyo-ekonomik açıdan orta düzeyde oldukları gözlenmiştir. Araştırma tarama modeli ile yapılmış olup, tarama dizaynı olarak korelasyonel model esas alınıp demografik ve bağımlı değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu model içerisinde bütün değişkenlerin tutum ve değerlerle ilişkileri ayrıca algılanan aile tutumlarının farklı mesleki değerlerle olan ilişkileri de incelenmiştir. Araştırma sonuçların onaya koyduğu bulgulara göre anne ve babanın demokratik tavırlarının çocuğun yeteneğini kullanma, yaratıcılık, yarışma, işbirliği, değişiklik ve liderlik gibi mesleki değerlerinin gelişimiyle ilişkili olduğu saptanmıştır. Özellikle annenin demokratik tutumları yeteneğini VIkullanma, yaratıcılık, işbirliği ve liderlik değerleriyle ilişkili olduğu; buna karşılık babanın tutumlarının ise yaratıcılık ve değişiklik değerleriyle ilişkili olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmada annenin ve babanın eğitim seviyesinin onların demokratik tavır geliştirmesinde etkili olduğu, eğitim seviyesi yükseldikçe daha çok demokratik tavır sergiledikleri ortaya konmuştur. Bunun yanında az çocuklu SED'leri iyi olan ailelerin de demokratik tutum sergilemeye daha yatkın oldukları bulunmuştur. Ayrıca, annenin ve babanın eğitim düzeyindeki artışla birlikte yaratıcılıkta da artış olduğu ortak olarak tespit edilmiştir. Psikoojik danışma alanında araştırma ve uygulamalara ışık. tutabilecek öneriler sonuçlara paralel olarak verilmiştir. VII

SUMMARY The purpose of 'his study was to investigate the relationship between parental attitudes constituted as authoritative and authoritarian and vocational aspiration. In addition to main purpose, age, sex, parental educational level, number of siblings and SES were also examined in relation to attitudes and aspirational (values) variables. The subjects were recrdted for this study from senior high-school students preparing to graduate, and they all were volunteered to be part of this research. The research group consisted of 123 female and 129 male students, total of 252. The subjects' parental educational level was primary school for mother and junior high school for father. Socio-economic level for this group was middle class and with a mean age of seventeen. The study design was primarily correlational as well as causal- comparative in a survey methodological framework. Some group differences were also examined in terms of demographic variabilities such as sex, educational level, number of siblings, and SES. The results revealed that there are close relationship between parental attitudes and vocational aspirations (values). Significant relationships were found between parental attitudes and vocational values of skill-using, creativeness, competitiveness, cooperativeness, adventure, and leadership, Particularly, mother's democratic attitudes were more related to skill-using, leadership, creativeness and. cooperativeness. Father's authoritative attitudes were in relation with adventure seeking and competitiveness. Female students perceived their mothers and fathers more authoritative than males VIIIdid, and families with SES of middle and above middle class were more authoritative than others. Parental education was also related to parental attitudes and some vocational values. High school and college educated families with 1 or 2 children inclined to show more authoritativeness than other family configurations did. Some recommendations and implications for counseling research and practice were made regarding results of the study. IX