Mal futuresleri uygulaması ve vadeli işlemler borsası Türkiye örneği

Abstract

Risk yönetiminin en önemli araçlarından biri sayılan ve özellikle 1980'li yıllardan itibaren her geçen gün daha hızlı gelişme gösteren futures işlemler piyasasının iki temel amacı vardır. Bunlardan birincisi borsalarda alış verişte bulunan alıcı ve satıcıları fiyat dalgalanmalarının yarattığı risklere karşı korumaktır, ikinci amacı ise bu risklere karşı korunmanın yanında istikrarlı bir piyasa dengesinin kurulmasıdır. Futures işlem borsalarının başarılı olabilmesi için öncelikle çok iyi işleyen spot piyasaların varlığı şarttır. Bu amaçla mevcut mal borsalarının bugünkü pasif yapısından kurtarılarak serbest piyasa ekonomisinin işleyişine yardım edecek bir yapıya dönüştürülmelidirler. Mal borsalarında işlem gören ürün çeşitlerinde tam olarak standardizasyonun sağlanması gerekir. Türkiye ekonomisi açısından büyük öneme haiz bazı ürün çeşitleri içinde ihtisas borsalarının kurulması zaruridir. Futures işlem borsalarının başarısı için bir diğer şart ise piyasaya katı devlet müdahalelerinin olmamasıdır. Devletin destekleme alım politikalarındaki katı müdahale yollarından vazgeçerek daha liberal yöntemlere başvurması gereklidir. Türkiye'de de, bir süreden beri futures işlem borsalarının kurulup yaygınlaştırılması gündemdedir. Futures uygulamalara öncelikle nelerden başlanabileceği konusu incelendiğinde taran ürünlerinin Türkiye ekonomisinde büyük önem arz ettiği görülmektedir. Tarım ürünlerinde ise pamuğun arz ve talebinin yeteri kadar geniş olması çok iyi standardize edilmesi ve iyi işleyen spot piyasasımn olması nedeniyle futures uygulamalara rahatlıkla uyum sağlayacağı açıktır. Ülkemizdeki mal borsalarının mevcut durumları ve olanakları incelendiğinde ise, futures işlem borsacılğına geçebilmek için en uygun yerin İzmir Ticaret Borsası olduğu görülmektedir. İzmir Ticaret Borsasının işlem hacmi pamuk ağırlıklı olarak yer tutmaktadır. Fiziki tesis ve alt yapı yönünden diğer borsalara nazaran üstünlüklere sahiptir. VIİzmir Ticaret Borsası'nda pamuk üzerine vadeli işlemler forward işlemlere baz teşkil edecek şekilde bir süredir uygulanmaktadır. İzmir Ticaret Borsası öncülüğünde öncelikle pamuktan başlanmak üzere İzmir Pamuk Vadeli İşlemler Borsası'nın kuruluş aşaması tamamlanmıştır. Buradan elde edilecek sonuçlara göre futures işlem borsacılığının uygulama alam genişletilecektir. VII

03. SUMMARY From the simplest perspective, a futures contract is an agreement between two parties to make a particular exchange at a particular future date. Significans throughout our study of futures concracts is the lag in time between the agreement to trade and the trade it self In order to minimize the adverse effect of changes in the costs from todays spot costs people have established the futures markets. Türkiye is still depend upon agriculturel sector because of social and economic reasons. In order to minimize the fluctuations in this sector, it could be helpful to establishing future contract market on soil staff. Establishing Commadity Futures market in İzmir could be advised from following reasons. The supply and demand for cotton is sufficiently large. The cotton is well standardized. From the above explanations it can be easly conduced that both within the actively operating İzmir Cotton Exchange and outside it there is a well developed spot market. The suggested establishment of cotton futures market in Izmir seem to be a viable proposition provided certain additional studies prove positive end specific measures necassary for the succesful functioning of such a market are taken. The govermental intervertions will have to be minimized or a mechanism will have to be designed so that these sord of interventions do not affect the free market operations. VIII