1868 nolu Trabzon şer`iyye siciline göre kentin sosyal ve ekonomik hayatı (1703-1705)

Abstract

02. Özet Bu çalışmada Milli Kütüphane Arşivi'nde bulunan 1868 no'lu şeriyye sicili ışığında belli bir süreçte Trabzon'un idari, toplumsal ve ekonomik tarihi ele alınmaktadır. İlk bölüm idari bir merkez olarak Trabzon'un önemine işaret eder. 18. yüzyıl başlarında Trabzon'a bağlı 13 kaza yanında kentin 40 mahallesi mevcuttu, mahallelerin 11 'i müslüman olmayanların isimlerini almıştı. Bu mahalleler nüfus itibariyle karışık veya gayr-ı müslimlerin belki yoğunluk teşkil ettiği mahalleler olmalıdırlar. İkinci bölüm, Trabzon'un toplumsal tarihi ile ilgilidir. Müslümanlar ile Ortodoks Rumlar kentin esas nüfus yapısını oluşturmaktaydılar. Ancak, kentte az sayıda da o.'sa Yahudi ve Ermeni milletlerine mensup insanların yaşadığı gözlenmektedir. Bu araştırmada yer alan sicil kayıtlan kentte yaşayan bütün dini zümreler arasında iyi ilişkiler olduğunu açıkça göstermektedir. Farklı dinsel milletlere mensup kadınlar davaların odak noktası olmakta ve günlük hayatın içinde aktif olarak yer almaktadırlar. Üçüncü bölümde kentin 18. yüzyıl başlarındaki ekonomik tarihi inceleniyor. Bu yıllarda Trabzon'un ekonomik hayatı, özellikle tarihi ipek yolu ile gelip giden tüccarlar sayesinde bir canlılık göstermektedir. Gümrük kayıtları kentin milletlerarası ticarette çok etkin olduğunu ve bölgeler arası ticari faaliyetlerde önemli bir yere sahip olduğunu ortaya koyuyor. Trabzon'da çok sayıda vakıf tesis edilmişti. Bunlar, fakirlere ve düşkünlere yardım etmeleri kadar aynı zamanda çeşitli ihtiyaç veya iş-güç sahiplerine borç veren mali fınans merkezleri olarak önemli bir fonksiyon görmekteydiler. Sonuç olarak, bu bölümde Osmanlı İmparatorluğu'nun 18. yüzyılda girdiği savaşlar yüzünden Trabzon'da ticari yaşamın gerilemediğine tam aksine canlılığını devam ettirdiğine dikkat çekilmektedir. VI

03. Summary This thesis examines social, economic and administrative history of the province of Trabzon in the light of the sharia court register preserved with number 1868 in the National Library of Turkey. The first chapter deals with the province of Trabzon as a provincial center, and establishes that the city had a 13 subdistricts (kaza) and 40 quarters, 1 1 of which bore non- Muslims names which may indicate that these were mixed quarters or non-Muslims quarters. The second chapter is concerned with the social history of the province. It is revealed that muslims and Greeks were the main dwellers of the city, but there were also small Armenian and Jewish communities. The study of the cases recorded in the register has shown that there were good relations between all communities living in the city, which is attested by the small percentage of cases concerning disputes between different religious communities. The women of the city were better treated than has so far been believed, and that they were very actively involved in all aspects of daily life. The third chapter concerns with the economic history of the city at the beginning of the 18th century. It is seen that the economic life in Trabzon was very alive owing to the merchants who traded along the silk road. The custom registers of the country indicates to very active international trade, which probably contributed to the international trading activities in the city, and to the establishment of so many religious fundations, which not only helped with poor and the needy but also played an active role in the financing of various businessmen. In the concluding part it is pointed out that of the beginning of the 18th centruy, the province of Trabzon did not seem to have been a declining city owing to the costly and prolonged wars which the Ottoman Empire had to undertake in the end of the preceeding century. VII