Samsun alt bölgesinin (SMAB) sosyo-ekonomik analizi -uygulamalı bir yaklaşım-

Abstract

02. Özet Bu çalışma ile Samsun Alt Bölgesinin (SMAB) sosyo-ekonomik yapısının incelenmesine çalışılmıştır. Bölge genelinin Türkiye geneli ile karşılaştırılması yapılmış ve ortaya çıkan farklılıkların sebepleri üzerinde durulmuştur. Bölgenin nüfus artış hızı, 1927- 1935 dönemi hariç, incelenen 1927-1997 döneminde Türkiye genelinin altoda seyretmiştir. Bu dönemde ülke genelinde ortalama nüfus artış hızı%.22.3 düzeyinde iken SMAB ortalaması %.15.6 olmuştur. SMAB 'de kentleşme oranın ülke genelinin altında seyrettiği görülmektedir. 1990 yılında Türkiye genelinde kentleşme oram %59 iken SMAB'de %41.4 olmuştur. Bölgenin sahip olduğu bu kentleşme oram, bölgenin Türkiye genelinin 20 yıl gerisinde olduğunu göstermektedir. Bölgede iş sahalarının yetersiz oluşu nedeniyle daha çok sanayinin yoğun olduğu bölgelere göç olayı söz konusudur. Bölge illerinden en yüksek göç veren il Amasya, en düşük göç veren il ise Samsun ilidir. Bölgede 1975-1990 döneminde işgücü arzında %32,9Tuk artışa karşılık, işgücü talebindeki artış %18.8 düzeyinde olmuştur. Bölgede istihdamın sektörel dağılımına bakıldığında bölgenin tarımsal karaktere sahip olduğu görülmektedir. Türkiye genelinde tarım sektörünün istihdamdaki payı 1990 yılında %53.6 iken bu oran SMAB'de %73.6 olarak gerçekleşmiştir. Sanayinin payı ise Türkiye genelinde %12.8, bölgede %5.9 olmuştur. Bölge eğitim hizmetleri yönünden de Türkiye ortalamasının altındadır. Türkiye genelinde okur-yazar oram %80.4 iken, SMAB'de %77.2 olmuştur. Bölgedeki sağlık göstergeleri de Türkiye geneline oranla olumsuz bir yapı göstermektedir. 1990 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Bölge nüfusunun Türkiye geneli içindeki payı %5.9 iken, hastane sayısındaki payı %5.7,yatak sayısındaki payı ise %4.7 ile Türkiye ortalamasının altında kalmıştır. Bölgede hekim basma düşen hasta sayısı 1994 yılında 1363 iken, Türkiye genelinde bu oran 925 'dir.Bölgede kamu yatırımları Türkiye genelinin çok altodadır. 1994 yılında kamu yatırım harcamalarının Türkiye geneli içindeki payı, kişi başına 15.9 milyon lira iken, SMAB'de kişi basma harcama miktarı 3.1 milyon lira dır. Kamu yatırım harcamalarının Türkiye genelinde ki bu dengesiz dağılımını bölge içerisinde de görmekteyiz. Samsun'da kişi basma harcama 8.2 milyon lira iken Tokat ilinde bu miktar 1. 1 milyon lira olmuştur. Bölge illerinde sektörlerin GSYİH ile olan dinamik etkileşimleri diğer bir ifadeyle nedensel ilişkileri ekonometrik analiz kapsamında incelenmiştir. Çalışmada 5 il ve bölge toplamı için 10 sektör oluşturulmuş, bu sektörler için elde edilen verilere VAR yöntemi uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar üçüncü bölümde yer almaktadır. SMAB'nin sosyo-ekonomik yapısının incelenmesi neticesinde varılan sonuçlar özet olarak ortaya konulmuştur. Bu sonuçlar nispi olarak az gelişmiş bölgelerin özellikleri ile paralellik göstermektedir. Bu nedenle, SMAB'nin sosyo-ekonomik yönden az gelişmiş bir bölge olduğu söylenebilir. tCTIMKURUUl VIII

03. Summary In this study, the socio-economic structure of the sub region of Samsun has been investigated. The general of this region has been compared with that of Turkey and the reasons of the differences have been discussed. The population growth rate of the region is under that of Turkey in general for the investigated period of 1927-1997 except for the period of 1927-1935. In this period the population growth rate was 22.3% and the average of SMAB was 15.6%. In SMAB the rate of urbanisation is under the that of Turkey in 1990, the rate of urbanisation was 59% white it was 41.4% in SMAB. That the region had this urbanisation rate indicates that it is 20 years behind Turkey in general. Because of unemployment in the region, there are lots of immigrations to the industrialised regions. Amasya is the most and Samsun is the least immigrant city among the cities in the region. In the region for the period of 1975-1980, 32.9% increase in employment demand was 32.9% in 1990 while this 73.6% in SMAB. The share of industry was 12.8% in Turkey and 5.9% in the region. Educational facilities in the region is under the average of Turkey. The rate of literate people in Turkey was 80.4% whereas it was 77.2%» in SMAB. The facilities of health service in the region has a negative structure compared with Turkey in general. According to the results of general population censuses in 1990, the share of the population of the region in Turkey was 5.9% white that of the number of hospitals was 5.7% and that of the number of beds was 4.7%, with which are under the average of Turkey the number of doctors per person in the region was 1363 in 1994 while this was 925 in Turkey in general. The public invest in the region is extremely under Turkey in general. The expense of public invests share of Turkey in 1994 was 15.9 million TL per person while that was3.1 million TL per person while that was 3.1 million TL per person in SMAB.This unbalanced distribution of expense of public invests can be seen in the region as well. The expense per person was 8.2 million TL in Samsun whereas this amount was 1.1 million TL in Tokat. The dynamic interactions between the cities of the region and GSYIH, in other words, reasonable relations have been examined in econometric analysis. In this analysis there are 5 cities for 10 sectors, and VAR method has been applied to the data obtained have for these sectors. The results obtained have been included in the third chapter. The results obtained from the examination of the socio-economic structure of SMAB have been summarised. These result are relatively parallel to the characteristics of the less developed regions. Because of this, from socio-economic point of view, it can be said that SMAB is a less developed regin.