Diyetisyen ve diyetisyen adaylarının sürdürülebilir beslenme konusundaki bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi

Abstract

Bugün ve gelecek kuşaklar için besin ve beslenme güvenliğine, sağlıklı yaşama katkıda bulunan çevresel etkileri düşük diyetler olarak tanımlanan sürdürülebilir diyetler ile ilgili özellikle sağlık profesyonellerinin farkındalığının geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Ankara'da bulunan üniversitelerin Beslenme ve Diyetetik Bölümlerinde eğitim alan öğrenciler ile Türkiye Diyetisyenler Derneği'ne üye olan diyetisyenlerin sürdürülebilir beslenme konusundaki bilgi, tutum ve yaklaşımlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma 876 Beslenme ve Diyetetik Bölüm öğrencisi ile kontrol grubu olarak alınan 230 diğer bölüm öğrencileri ve 201 diyetisyen olmak üzere toplamda 1307 birey ile gerçekleştirilmiştir. Sürdürülebilir beslenme konusunda bilgi ve tutumu değerlendiren, dört bölümden oluşan bir anket geliştirilmiştir. Anketin birinci bölümünde katılımcıların genel özellikleri, ikinci bölümünde katılımcıların çevre ve çevre sorunlarına ilişkin görüşleri, üçüncü bölümünde sürdürülebilir beslenme konusuna ilişkin bilgileri ve yaklaşımları, dördüncü bölümünde ise besin tüketim alışkanlıkları yer almaktadır. Ankette sürdürülebilir beslenme başlığı altında, sürdürülebilir beslenme konusunda bilgi düzeyi, besin alışverişi yaklaşımları ve besin kayıp ve atıklarını azaltma stratejilerine yaklaşımlarına yönelik 5-li Likert tipinde hazırlanan sorular yer almış ve bu sorulardan elde edilen cevaplar kullanılarak toplam puanlar hesaplanmıştır. Öğrenci örnekleminde veri toplama sürecinde, ilgili Bölüm Başkanlığı'nın uygun gördüğü zamanda üniversiteler ziyaret edilmiş, çalışma anlatılıp, gönüllü öğrencilerin geliştirilen anketi doldurmaları sağlanarak veriler toplanmıştır. Diyetisyenlerden veri toplama süreci ise, Türkiye Diyetisyenler Derneği üye e-posta grubuna anketin gönderilmesi ve gelen cevapların değerlendirilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Diyetisyenlerin %84,6'sı, beslenme ve diyetetik öğrencilerinin %58,6'sı diğer bölüm öğrencilerinin ise %15,2'si sürdürülebilir beslenme tanımını daha önce duyduklarını beyan etmişlerdir (p<0,001). Sürdürülebilir beslenme toplam bilgi puanları diyetisyenlerde 41,896,58, beslenme ve diyetetik öğrencilerinde 34,444,95 ve diğer bölüm öğrencilerinde 32,306,08 olarak kaydedilmiştir (p<0,001). Öğrenci örnekleminde sürdürülebilir beslenme toplam bilgi puanının öğrencilerin eğitime devam ettikleri üniversiteler, lisans eğitim düzeyi ve yaşadıkları yerlere göre farklılık gösterdiği saptanmıştır (p<0,001). Besin kayıp ve atıklarını azaltma strateji puanları diyetisyenlerde 31,154,51, beslenme ve diyetetik öğrencilerinde 29,634,60 ve diğer bölüm öğrencilerinde 28,155,63 olarak bulunmuştur (p<0,001). Sürdürülebilir beslenme düzeyi yeterli olan grupta besin alışveriş puanın da yeterli olduğu saptanmıştır (p<0,001). Benzer şekilde, sürdürülebilir beslenme düzeyi yeterli ve yetersiz olan grupların besin kayıp ve atık farkındalık düzeylerinin istatistiksel olarak anlamlı fark gösterdiği saptanmıştır (p<0,001). Katılımcıların sürdürülebilir beslenme bilgi düzeylerine göre enerji ve besin ögesi alımları ile besin tüketim durumları değerlendirildiğinde, karbonhidrat, lif, elzem olmayan aminoasit ve demir alımları ile meyve grubu tüketimlerinin istatistiksel olarak önemli fark gösterdiği saptanmıştır (p<0,05). Sağlık profesyonelleri arasında, diyetisyenlerin sürdürülebilir beslenme konusunda bilgi, tutum ve yaklaşımlarının daha da geliştirilmesi, beslenme ve diyetetik eğitimi müfredatında sürdürülebilir beslenme ve bileşenlerinin daha fazla yer alması, bu konuda geliştirilecek stratejiler için önem taşımaktadır. Çünkü beslenme ve diyetetik profesyonelleri sürdürülebilir beslenme konusunda hem bireysel ve toplumsal bazda uygulamaların yaygınlaştırılmasında hem de politikaların geliştirilmesinde önemli rol oynayabilecek potansiyele sahiptiler.

For current and future generations, it is of great importance that especially awareness of healthcare professionals be raised about sustainable diets, which are defined as diets with low environmental effects that contribute to nutrition and nutrition security alongside healthy living. The aim of this study was to assess the knowledge, attitudes and approaches of students studying in Nutrition and Dietetics undergraduate program at universities in Ankara as well as dietitians, who are members of the Turkish Dietetic Association, with regards to sustainable diet. The study was conducted with a total of 1.307 individuals, including 876 Nutrition and Dietetics program students, 230 students from other programs, included as a control group, and 201 dietitians. A four-part questionnaire was developed to assess the knowledge and attitudes towards sustainable diet. The first part of the questionnaire deals with the general characteristics of the participants. The second part includes the opinions of the participants about the environment and environmental problems. The third part looks at their knowledge about and approaches to sustainable diet. The fourth part includes their eating habits. The questionnaire involved, 5-point Likert type questions related to the level of knowledge about sustainable diet, approaches to food exchange and approaches to food loss and waste reduction strategies under the heading of sustainable diet, and total scores were calculated using the answers obtained from these questions. During the data collection process from the student sample, universities were visited when it was convenient for the relevant department, the study was then explained to them, and voluntary students filled in the questionnaires, so the data were collected. In the data collection process from the dietitians, the questionnaire was sent to the e-mail group of members of Turkish Dietetic Association, and the incoming responses to those e-mails were assessed accordingly. 84.6% of the dietitians, 58.6% of nutrition and dietetic students, and 15.2% of the students from other departments stated that they had heard of definition of sustainable diet before (p<0.001). The total knowledge scores of sustainable diet was 41.896.58 among the dietitians, 34.444.95 among nutrition and dietetic students, and 32.306.08 among the students from other departments (p<0.001). Among the student sample, the total knowledge score of sustainable nutrition varied based on universities, undergraduate level, and residence place (p <0.001 for each). Scores of nutritional loss and waste reduction strategy were 31.15 4.51 among the dietitians, 29.63 4.60 among the among nutrition and dietetic students, and 28.155.63 among students from other departments (p<0.001) The food exchange score was also sufficient in the group with sufficient level of sustainable diet (p<0.001). Similarly, nutritional loss and waste awareness levels were statistically significant among the groups whose sustainable diet levels were sufficient and inadequate (p<0.001). When the energy and nutrient intake and food consumption of the participants were evaluated according to their knowledge on sustainable diet, dietary carbohydrate, fiber, non-essential amino acid and iron intake and also fruit consumption showed a statistically significant difference (p<0.05 for each). Further development of the knowledge, attitudes, and approaches of dietitians among healthcare professionals concerning sustainable diet and more involvement of sustainable diet and its components in nutrition and dietetics curriculum are important for future studies. This is because nutrition and dietetic professionals have the potential to play an important role in sustainable diet both in the dissemination of individual and social practices as well as in the development of policies.