Çintamani motifinin kökenleri, gelişimi ve kullanım alanları

Abstract

`Çintamani` kelimesi, esasen Budizm'deki `Çintamani` felsefesinden gelmektedir. Bu felsefe, milattan önceki Budizm'in gelişmesinden kaynaklanmıştır. `Çintamani` felsefesi, Hindistan'dan çıkarak, önce Orta Asya, Çin ve Japonya'ya Budizm'le birlikte yayılmıştır. Fakat, her ülkenin iklim şartları ve kültür farklılıklarından etkilenerek, felsefesiyle beraber şekil değiştirdiği dikkati çekmektedir. Türkler'in Orta Asya'dan Anadolu'ya gelişleriyle, özel kültür lerini de beraberlerinde getirmiş oldukları kuşkusuzdur. Özellikle Türkler arasında hayvan postunun güç ve yiğitliği ifade ettiğine inanan, bir güç sembolü olarak kabul edilmektedir. Büyük Selçuklular' da ve Timurlular'da da sürmüş olan bu motif, giderek biçim değişikliğine uğramış, sadece üç benek olarak değil, bazen dalgalı deseniyle birlikte de kullanılmıştır. Anadolu'da güç ve hükümdar sembolü olarak Osmanlı sanatında, kaftan kumaşlarında, halılarda, çinilerde ve diğer sanat dallarında sevilerek uygulanmıştır. Yaygın hale gelişiyle, `Çintamani ` motifi, artık sembolü ve anlamı olmayan bir bezeme öğesi olmuştur. Osmanlı döneminde `Peleng` adıyla anılan bu motifi, büyük bir olasılıkla 20. yüzyıl başlarında Batı'lı sanat tarihçileri tarafından Budist felsefedeki `Çintamani` ile benzerliğinden ötürü, bu adla tanımlanmış olmalıdır. IV

The word `Chintamani` originates from the Sanskrit `Chintamani` in Esotheric Buddhism philosophy. It means treasure ball or wishgranting jewel. This philosophy came from development of Mahayana Buddhism, and it was widely spread over from India to Central Asia, China and Japan. But it has been noticed that its form and philosophy changed according to the climate, living, circumstances and cultural difference of countries. It is doubtless that Turkish people brought their own cultures based on religions like Buddhism, Shamanism and Manism with them when they came from Central Asia to Anatolia. In their cultures, petterned animal skins, like tiger and leopard was very important as they represented courage and strength. This culture survived during Selçuk Period, and Timurid Period. In these periods, they used three dots or both three dots and stripes to express courage and strength. It could bethought that eventually these motifs combined with Buddhistic `Chintamani` philosophy. There motifs were also very popular as the representations of power and royalty on carpets, textiles, porcelains, and in all other Ottoman Arts. But after the difusion of the motif, the meaning behind it disappeared, and it was used just as a decorative element. VThis three dots and stripes pattern was named 'peleng' in Ottoman period. But, it is supposed that later it was started being called as `Chintamani` by Western Art Historians because of its similarity to the `Chintamani ` form in Buddhism philosophy. VI