Sanatta çoğaltım ve çoğaltım düşüncesi

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, çoğaltım ve düşüncesi tarihsel gelişim sürecine göre, çeşitli yönlerden incelenmiştir. Uluslararası düzeyde çoğaltımı hazırlayan etmenlerle birlikte, bu düşünceyi benimseyen sanatçılar ve eserleri bir dizge halinde sunulmuştur. Araştırmaya kavramsal sanat düşüncesine kısa bir giriş yapılarak başlanmıştır. Kavram ve kavramsal sanatın tanımlaması, bu sanat türünü hazırlayan etmenler kısaca incelenmiştir. Sanatçıların yapıtlarını üretmede, temel aldıkları kavramların ve bundan doğan sanat felsefelerinin açıklamaları yapılmıştır. Buna göre; bilim, teknoloji ve felsefedeki gelişmeye koşut olarak sanatta da gelişim ve değişimin gerçekleşmesi kaçınılmazdır. Her türlü güçlüğe karşın 20. Yüzyıl sanatçısı duygu-düşünce ve sezgilerini, avant-garde bir biçimde ortaya koymayı sürdürecektir. Mısır Piramitlerinin tasarımcısı olan sanatçı(lar)da, yüzyıllar sonrasında çeşitli sanat akımlarının takipçileri de (kübistler, dadaistler, konstrüktivistler...) ürettikleri, ortaya koydukları formların içeriğinde belli soyut kavramların, anlamların bulunmasını istemişlerdir. Tüm bu süreç ve zamanın toplumsal niteliklerinin bir araya gelmesi kavramsal sanatın hazırlayıcısı olmuştur. 1913 yılında Marcel Duchamp'ın ilk kez gerçekleştirdiği `Bisiklet Tekeri` isimli hazır nesne-çoğaltım eseriyle nesnenin kişiliksizleştirilmesi ve tekliği sorgulanmıştır. Sanat objesinin tekliğinin sorgulanması ve ulaşılması zor eserler olması çoğaltım düşüncesini ortaya çıkartmıştır. Çoğaltmalar o gün için yeni bir olgudur. Yeni olan her şey gibi çoğaltımlann tanımım ortaya çıkartmak içinde çok zaman harcanmıştır. Çoğaltım, sanatı daha geniş bir çevreye taşıma amacının bir sonucudur. Hem sanat yaratmak için kullanılan bir tekniktir hem de tüm sanatsal disiplin ile bağlantı içerisinde teorik bir duruş noktasının somutlaştınlmasıdır. / VDuchamp'ın Ready-made olarak yaptığı eserlerini çoğaltarak ortaya koyduğu sanatsal tavrı, daha sonra pek çok sanatçı benimsemiştir. Tavnn ilk yıllarında eser veren sanatçılar, Man Ray, Spoerri, Albers, Vasarely, Ağam, Bury, Gerstner, Mark, Malina, Mari, Munari, Roth, Soto ve Tinguely'dir. 1960'lı yılların başında Avrupa ve Amerika'da sanat; nesnel estetikten, geleneksellücten ve plastik sanatlar kavramlarından uzaklaşarak farklı bir düşünsel temele oturmuştur. Sanat nesnelerinin işlevinin sanatta en fazla merkezi teşkil ettiği bu yıllar çoğaltımlann da tarihteki iki yüksek anından birisi olmuştur. Çoğaltım düşüncesi 60'lann siyasal ve sosyal yapısıyla paralel olarak gelişmiştir. Çoğaltım düşüncesinin en verimli evresi olan 60'lı yıllarda, bir sanat girişimcisi olan Daniel Spoerri tarafından kurulan yayın MAT ve Jeremy Fry'ın şirketi `Unlimited` Arman, Henry, Takis, Martin, Lijn, McKinnon gibi sanatçıların çoğaltanlarının üretim ve dağıtım işlerini üstlenmişlerdir. Çoğaltanlar üzerine yoğunlaşmış sanatçıların dışında, diğer sanatsal akımların uygulayıcıları ve hatta kompozitörler, mimarlar tarafından da çoğaltanlar yapılmıştır. En önemlileri Warhol, Cage, KageL Pietro, Beuys, Linchtenstein, Oldenburg, Chiristo ve Wesselmann... dır. 1970 yılında yapılan `3 - ? oo: New Multiple Art`, adlı sergi o zamana kadarki uluslararası sanatın bir özetini ortaya çıkartmıştır. 1968-69 yıllarında zirveye ulaşan hareketin etkinliği giderek azalmıştır. Beuys'a ait istisnai çalışmalar dışında 90'lı yıllara dek etkinliğini yitirmeye devam etmiştir. 90'lı yıllarda değişen dünya düzenine paralellik gösteren çoğaltan ve düşüncesi yeniden ivme kazanmıştır. Bir çok eserde 60'lı yılların etkilerini görsek de, bu dönemde her şey tüketilmeye hazar şeyler olarak görülmekte ve bu düşünce ile örtüşen eserler üretilmektedir. Dönemler arasındaki kavrayış farklılıklarının en önemli nedeni olarak da dönemler arasındaki siyasal ve sosyal beklentilerdeki değişimler gösterilebilir. VI

SUMMARY In this study, multiples and the underlying thoughts are examined widely according to the historical development process. Besides the factors that prepare the multiples at an international level of understanding, the artists whom adopt to this thought and their work of arts are stated as a composition. The study begins with a brief entrance to the conceptual art thought. The definitions of Concept and conceptual art and the factors causing this art are briefly examined. The explanations of the concepts from which the artists are based upon and the art philosophies arising from this concepts are given. According to these; depending on the improvements in the areas of science, technology and philosophy, the improvement and alteration in art is inevitable. Despite all sorts of difficulties, the artists of 20th Century would continue to demonstrate their feelings-thoughts and intuitions at an avant-garde style. The artist(s) of the Egyptian Pyramids and after passing decades followers of various art movements (cubists, dadaists, constructivists..) demanded to have certain abstract concepts, meanings in their produced and created forms. The union of this process with the public characteristics on a flowing time prepared the conceptual art. In 1913, the artwork of ready-made object-multiple named ` Bicycle Wheel` of Marcel Duchamp questioned the decharacterization and the solitariness of the object. Questioning the solitariness of an art object and being hard to reach works had created the thought of multiples. The multiples are fresh and new born thoughts of that current date. As it is hard to define the definitions of newly created things, to define multiples was a long process. VIIMultiples is a result of the efforts to carry the art to a wider medium. It is not only a technique but also the concretization of the whole artistic discipline with the relevant theoretical posture point. The artistic attitude of Dutchman by reproducing his ready-made artworks was later claimed by various artiste. The artists producing artworks at the beginning of the attitude could be counted as Man Ray, Spoerri, Vasarely, Agam, Bury, Gerstner, Mark, Malina, MAri, Munari, Roth, Soto and Tinguely. At the beginnings of 1960's, the art concept in Europe and America digressed from the concepts as objectual aesthetics, traditionality and plastic arts and setted to a different intellectual basis. In these years, the focus of the art concept was the function of the art works and these years were one of the two peak points of the multiples in artistic history. The thought of multiples developed parallel to the political and social structure of the 60's. In the 60's, which is the more productive period of the thought of the multiples, the publication MAT established by an art entrepreneur Daniel Spoerri and Company `Unlimited` established by Jeremy Fry undertook the production and distribution works of artist like Annan, Henry, Takis, Martin, Lijn and McKinnon. Beside the artists focusing on the multiples, the applicants of other types of the art and even composers and architects has produced multiples. Most important among these are Warhol, Cage, Kagel, Pietro, Beuys, Linchtenstein, Oldenburg, Chiristio and Wesselmann... The exhibition named `3 ? oo: New Multiple Art ` demonstrated a brief summary of international art produced till 1 970. VIIIIn 1968 - 69, the activity of the movement begin to dissipate while having its peak point The exceptional work of Beuys continue to loose its effectiveness until 90's. In 90 's, parallel with the altering world order, the thought of multiples again started to gain a new acceleration. Although we can see the effects of the artworks produced in 60 's in today's works, every thing is seen as materials to be consumed and artworks covering this thought are being produced. As the understanding differences between the periods can be seen barely, this is because of the changes in political and social expectation between these periods. DC