Bazı kişniş genotiplerinin (Coriandrum sativum L.) Erzurum ekolojik koşullarında verim ve başlıca tarımsal özellikleri

Abstract

Kişniş, Doğu Anadolu bölgesi ve özellikle Erzurum'da tarımı yapılan önemli bir tıbbi aromatik bitkidir, ancak ülkemizde bulunan kişniş genotiplerinin Erzurum ekolojisindeki performansları hakkında yeterli bilgi mevcut değildir. Bu çalışma, Türkiye kökenli kişniş (Coriandrium sativum L.) genotiplerinin Erzurum ekolojik koşullarına adaptasyonu ve bazı tarımsal özelliklerin belirlenmesi amacıyla 2012 yılında yürütülmüştür. Araştırmada, dokuz kişniş genotipi (Gürbüz, Kudret, Pelmus, Erbaa, Gamze Burdur Telci I, Telci II ve Bulgaristan) yer almıştır. Deneme `Tesadüf Blokları` deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmada; çiçek açma ve olgunlaşma süresi, bitki boyu, dal sayısı, şemsiye sayısı ve şemsiyedeki tohum sayısı, bin tane ağırlığı, tohum verimi, biyolojik verim ve uçucu yağ oranı gibi karakterler ele alınmıştır. Kişniş genotipleri dal sayısı, çiçek açma ve olgunlaşma süresi ve biyolojik verim dışındaki karakterler bakımından önemli farklılıklar göstermiştir. Araştırma sonuçlarına göre çiçeklenme süresi 74,3 gün (Telci II) ile 82.0 gün (Telci I); olgunlaşma süresi 120,3 gün (Gamze) ile 130,7 gün (Burdur); bitki boyu 71,2 cm (Telci II) ile 84,9 cm (Bulgaristan); dal sayısı 4,7 adet (Telci I) ve 6,0 adet (Pelmus); şemsiye sayısı 8,8 adet (Gamze) ile 18,4 adet (Bulgaristan); Şemsiye başına tohum sayısı 16,9 adet (Erbaa) ile 30,8 (Telci II); bin tane ağırlığı 8,3 g (Telci II) ile 15,1 g (Pelmus); tohum verimi dekara 87,2 kg (Kudret) ile 123,5 kg (Telci I); biyolojik verim 307 kg (Kudret) ile 406,3 kg (Gürbüz); uçucu yağ oranı ise %0,32 (Telci II) ile %0,71 (Erbaa) arasında kaydedilmiştir.Erzurum ekolojik koşullarında yürütülen bu araştırma kişniş genotiplerin tamamının bölge koşullarında rahatlıkla yetişebileceğini, ancak genotipler arasında incelenen özellikler bakımından önemli farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur. Çalışma sonuçlarına göre, bölge koşularında tohum verimi ve uçucu yağ üretimi açısından Telci I ve Erbaa genotipleri önerilebilir. Bununla birlikte, daha sağlıklı ve kesin sonuçlar elde edebilmek için denemenin birkaç yıl daha devam ettirilmesinin uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

Coriander (Coriandrium sativum L.) is an important medicinal-aromatic plant grown in eastern Anatolia, Turkey, especially in Erzurum, but there is little information on the performances of genotypes regionally. This research was therefore conducted to determine the effects on yield, yield components and some agricultural characteristics of coriander originated from Turkey under Erzurum conditions in 2012. Nine coriander genotypes (Gürbüz, Kudret, Pelmus, Erbaa, Gamze Burdur Telci I, Telci II ve Bulgaristan) were used in this study. The experimental design was the randomized block with three replications. Days to flowering, days to maturity, plant height, number of branches, number of umbel per plant, number of seeds per umbel, 1000 fruit weights, seed yield, and essential oil were investigated in this experiment. The coriander genotypes were affected significantly in all characteristics except for days to maturity and number of seeds per umbel. According to the results of the study, the values of characteristics investigated ranged from 74,3 (Telci II) to 82,0 (Telci I) for days to flower; 120.3 (Gamze) to 130.7 (Burdur) for days to maturity; 71.2 (Telci II) to 84,9 cm (Bulgaristan) for plant height; 4,7 (Telci I) to 6,0 (Pelmus) for number of branches; 8,8 (Gamze) to 18,4 (Bulgaristan) for number of umbel per plant;16,9 (Erbaa) to 30,8 (Telci II) for number of seeds per umbel; 8,3 (Telci II) to 15,1 g (Pelmus) for 1000 seed weight; 87,2 kg (Kudret) to 123,5 kg (Telci I) for seed yield; 307 (Kudret) to 406,3 kg (Gürbüz) for biological yield; 0,32 (Telci II) to 0,71% (Erbaa) for essential oil content.This study indicated that all coriander genotypes could be readily grown in Erzurum ecological conditions and that considerable differences among the coriander genotypes existed. According to the results of the study, the genotypes Telci I and Erbaa could be recommended to farmers for seed yield and essential oil production. However, the study should be continued for at least a few years to achieve a more accurate decision about the responses of the coriander genotypes.